سایبرنایف، شیوهای نوین در درمان سرطان
سایبرنایف، شیوهای نوین در درمان سرطان
سایبرنایف یکی از جدید ترین روش درمان تومورهای سرطانی به صورت جراحی بسته میباشد و کاملا میتواند جایگزینی برای عمل جراحی باز باشد با این تفاوت که درمان با این روش بدون درد،خونریزی و کمترین عوارض جانبی برای بیماران سرطانی میباشد علاوه بر این درصد موفقیت و نابود کردن تومورهای سرطانی با این روش بسیار بالاست.
در واقع یکی از اشکال نوین پرتودرمانی موسوم به سایبرنایف Cyberknife است. شاید از اسم سایبرنایف بتوانید، حدس بزنید که سایبرنایف چیست! با واژه سایبر که همه آشنا هستیم، knife هم به معنی چاقو است.
همان طور که می دانیم پرتودرمانی یکی از درمانهای سرطان است که در آن با تابانیدن اشعه بر توده سرطانی، سلولهای سرطانی کشته میشوند. پرتودرمانی با اهداف و شیوههای متنوع و متفاوتی، انجام میشود. انجام پرتودرمانی نیاز به امکانات و محاسبات دقیق دارد، باید دقیقا محاسبه شود که چه میزان اشعه به بدن تابانیده شود، این میزان اشعه باید دقیقا بر هدف متمرکز شود.
سایبرنایف جدید ترین روش درمان تومورهای سرطانی به صورت جراحی بسته میباشد و کاملا میتواند جایگزینی برای عمل جراحی باز باشد با این تفاوت که درمان با این روش بدون درد،خونریزی و کمترین عوارض جانبی برای بیماران سرطانی میباشد.
از آنجا که تودهای که اشعه میگیرد در عمق بدن قرار دارد، باید اشعه طوری تابانیده شود که اعضای سر راه تحت تأثیر قرار نگیرند به همین منظور گاهی اشعه کل مورد نیاز را محسابه میکنند و از چند مسیر اشعه را به بدن میتابانند، طوری که نهایتا میزان کلی پرتو دریافتی برای کشتن سلولهای سرطانی کافی باشد، اما از آنجا که اشعه به چند باریکه تقسیم شده و از چند زاویه به بدن تابانیده شده، اعضای سر راه آسیب نمیبینند.انجام همین فرایند مشکلات تکنیکی فراوانی دارد، مثلا تصور کنید که بیماری گلیوما در نزدیک عصب بینایی دارد، در این صورت حتی نیم میلیمتر، هم برای ما اهمیت فراوان دارد، چون هر اشتباهی میتواند منجر به نابینایی مریض شود.
سایبرنایف، شیوهای است که به وسیله دکتر جان آر آدلر، استاد جراحی مغز و اعصاب و پرتودرمانی دانشگاه استنفورد و همچنین پیتر و راسل شونبرگ از شرکت پژوهشی شونبرگ، بنیان نهاده شد. در این شیوه البته خبری از چاقوی واقعی نیست ولی پرتو تابانیده شده به مانند چاقویی دقیق و بدون درد، بدون اینکه نیاز به بیهوشی باشد، عرصه را بر سلولهای سرطانی تنگ میکند.
سایبرنایف دو جزء اصلی دارد
۱ – پرتوی که توسط یه شتابدهنده خطی ذرات تولید میشود.
۲ – یک بازوی روباتیک که این باریکه انرژی تولید شده را به نقطه مورد نظر بدن، هدایت میکند.
هدفگیری تومورها در سایبرنایف با دقت بیشتری، نسبت به شیوههای معمول صورت میگیرد. سایبرنایف نخستین بار در سال ۱۹۹۰ معرفی شد. اولین بار از روبات «فانوک» ساخت ژاپن در سایبرنایف استفاده شد اما سیستمهای مدرنتر از روبات آلمانی موسوم به KUKA KR 240 استفاده میکنند.
پرتو اشعه ایکس تولیدی با انرژی شش مگاوات، انرژی دارد، سایبرنایف میتواند هر دقیقه ششصد سانتی گری انرژی پرتو بتاباند، اما مدلهای جدیدتر میتواند هشتصد سانتی گری را منتقل کنند. این پرتوها با استفاده از موازیسازها یا collimator هایی موازی میشوند و روی نقطه مورد نظر با اندازه دلخواه که مثلا میتواند از پنج میلیمتر تا شصت میلیمتر متغیر باشد، متمرکز شود.
دور بیمار، دوربینهای اشعه ایکسای قرار داده میشوند که موقعیت آناتومیک عضو هدف را به دقت مشخص میکنند، موقعیت بدن، با جایگاه توده که به وسیله سیتی یا MRI مشخص شده است، مقایسه میشود و یک برنامه کامپیوتری با دقت بازوی روبات را هدایت میکند، طوری که پرتو با دقت به توده تابانیده شود.
می توان سایبر نایف را نیزبه این شکل نیز تعریف کرد
روباتی که به روشی غیر تهاجمی و با هدف قرار دادن بسیار پر قدرت و دقیق تومورسرطانی و یا غیر سرطانی ، به پرتو درمانی می پردازد که جایگزین بسیار مناسبی برای عملهای جراحی برای خارج کردن تومور است. با استفاده از عکسبرداری های لحظه ایی و دقت بالای این روبات هم اکنون پزشکان میتوانند سرطان هایی را که هیچگاه تصور نمی شد قابل درمان و یا در دسترس جراحان باشند را درمان کنند.
سایبر نایف با بازوی روباتیک خود و با پرتوهای هماهنگ و ارسال آن از مسیرهای چندگانه محل دقیق تومور را هدف و تومور را نابود کند . به وسیله این روش درمان ،میزان عوارض جانبی کاهش پیدا میکند زیرا این دستگاه پرتوهای تابشی را به محل دقیق تومور می تاباند و از درگیر کردن بافتهای سالم آن خودداری میشود بنابراین استفاده از این روش برای درمان تومورهایی که در محل های بسیار حساس (مانند تومور مغزی و یا تومور نخاع) بسیار مفید و حیاتی میباشد . به وسیله ی بازوهای روباتیک سایبر نایف دیگر نیازی به استفاده از قالب سر و فیکس کردن سر بیمار در پرتو درمانی تومور مغزی نیست و این درمان را برای بیمار بدون درد خواهد کرد.
به علاوه، تکنولوژی جدید سایبر نایف میتواند هدف های متحرک مانند سرطان شش و ریه را هم نابود کند. این دستگاه قابلیت تنظیم بر اساس حرکات مرتب سینه هنگام نفس کشیدن را دارد . این باعث میشود که دیگر نیازی به نگهداشتن نفس توسط بیمار نباشد و درمان با سرعت بیشتری پیش رود. بدون هیچ برش و یا بیهوشی در طول درمان، اکثر بیماران میتوانند پس از پایان جلسه درمان به زندگی عادی خود برگشته و به فعالیت روزانه خود بپردازند.
برای نابود کردن تومور اعضایی که حین عمل ثابت نیستند و حرکت میکنند مثل با تومور ریه و پانکراس باید چه کار کرد؟ اگر از فناوری مناسبی استفاده نشود، در حین پرتودرمانی، اعضای سالم مجاور توده، هم در معرض توده قرار میگیرند و میزان پرتودهی توده هم کاهش مییابد.برای این منظور، از سیستمی به نام سیستم همگامسازی استفاده میشود. در این شیوه الیاف اپتیکی روی پوست شکم قرار داده میشوند که حرکت شکم را حین پرتودهی مشخص میکنند، یک الگوریتم کامپیوتری میزان حرکت شکم را محاسبه میکند و به بازوی روباتیک دستور میدهد که متناسب با حرکت شکم، تغییر جهت دهد.
نتیجه عمل به وسیله سایبر نایف در بسیاری ازغدد سرطانی بدن مخصوصا مغز، نخاع ، شش ، کلیه ،پانکراس ،ستون فقرات و پروستات شگفت انگیز است و درصد بسیار بالایی از بیمارن هیچ گاه دیگربه بیمارستان بر نمیگردند. باید در نظر گرفت که سایبر نایف برای تمامی تومورهای سرطان قابل استفاده نمیباشد بعنوان مثال نمیتوان از سایبر نایف جهت درمان سرطان سینه و یا کولون استفاده نمود.
نحوه کلی درمان بوسیله سیستم روباتیک سایبر نایف به صورت زیر است:
مرحله اول : بسته به نوع تومور سرطان از بیمار ام آر آی(MRI) و یا سی تی اسکن(CT SCAN) تهیه میشود.
مرحله دوم : اطلاعات سی تی اسکن(CT SCAN) و ام آر آی(MRI) به سیستم کامپیوتری سایبرنایف جهت برنامه ریزی درمان داده میشود .نرم افزار پیشرفته این سیستم روباتیک به صورت بسیار دقیق برای نابود کردن تومور ،نوع ،مقدار و جهت تابش پرتو را برنامه ریزی میکند . در این مرحله با نظر متخصص مشخص میگردد چند جلسه برای درمان تومور کافی میباشد.
مرحله سوم : بیمار به اتاق سایبر نایف انتقال پیدا کرده و بر روی تخت دراز میکشد و در حالی که ماسکی بر روی صورت دارد و به موسیقی گوش میکند و بدون درد مورد درمان قرار میگیرد. معمولا هر دوره کمتر از ۵۰ دقیقه به طول میانجامد و بیمار میتواند بعد از آن به محل اقامت خود بازگردد.
بسته به نوع تومور تعداد جلسات سایبر نایف مشخص میشود که به صورت معمول بین ۳ تا ۱۰جلسه خواهد بود هر چند در تومورهای پیشرفته جلسات بیشتری نیاز است.
یکی از ویژگی های سایبر نایف این است که میتوان بین جلسات درمانی فاصله انداخت که از نظر بالینی گاهی مفید است. علت این است که سلولهای سرطانی مکانیسم ترمیم ضعیفتری نسبت به سلول های سالم دارند، در فاصله بین جلسات سایبرنایف، سلولهای سالم غیرسرطانی میتوانند ترمیم شوند، در حالی که هنوز سلولهای سرطانی ترمیم پیدا نکردهاند. چنین فاصلهاندازی بین جلسات درمان را نمیتوان در شیوههای روتین، اعمال کرد.روشهای پرتودرمانی روتین ممکن است به جلسات روزانه نیاز داشته باشند که ممکن است نهایتا چند هفته طول بکشند.