رادیولوژی چیست؟بخش سوم

دستگاههای رادیولوژی متحرک

دستگاههای متحرک رادیوگرافی دو نوع است :

۱-دستگاه پرتابل ( قابل حمل)

که در کیف و یا صندوقی قرار می گیرد و در آمبولانس ها حمل می گردد . حجم و وزن این دستگاه خیلی کم است و در نتیجه توان الکتریکی دستگاه پائین می آید یعنی mA میلی آمپر آن کاهش می یابد و شدت جریان در حدود ۳۰-۲۰ میلی آمپر می باشد .

 دستگاههای متحرک رادیوگرافی محدودیتهایی نیز دارند که عبارتند از:

۱- هیچ محافظتی در برابر اشعه برای پرتونگار و اطرافیان بیمار وجود ندارد.

۲- ممکن است در مناطقی برق وجود نداشته باشد .

اگر از دستگاه پرتابل برای گرفتن عکس کمر و یا شکم استفاده کنند که نیاز به شرایط بالایی دارد از تکنیک مالتی اکسپوژ استفاده می کنند یعنی چندین بار ، پشت سر هم از بیمار عکس می گیرند و در طول مدت عکسبرداری ، بیمار اصلاً نباید حرکت کند .

۲-دستگاه موبایل ( متحرک)

این دستگاه بزرگتر و سنگین تر از دستگاه پرتابل است و توسط یکسری چرخ ،‌ براحتی بر روی زمین حرکت می کند . این دستگاه توان و شدت جریان بیشتری نسبت به دستگاه پرتابل دارد حدود ۱۰۰ mA شدت جریان دارد.

ژنراتورهای ذخیره نیرو برای دستگاههای پرتابل و موبایل(متحرک):

هنگامیکه دستگاههای متحرک رادیوگرافی به اتاق بیمار برده می شوند منبع تغذیه در دسترس،اغلب ناکافی است . ژنراتورهای ذخیره نیرو، بدون نیاز به یک منبع تغذیه خارجی ، نیروی لازم برای لامپ اشعه x را فراهم می سازند .

این دستگاهها به سه دسته تقسیم می شوند :

۱- ژنراتورهای باتری دار

۲- ژنراتورهای تخلیه خازنی

۳- ژنراتور فرکانس متوسط ( ژنراتور با ترکیبی از مورد ۱ و ۲)

ژنراتورهای باتری دار

در بعضی از دستگاههای پرتابل اشعه x از یکسری باطری جهت تولید ولتاژ بالا و همچنین جریان فیلامان ، استفاده می گردد . این دستگاه انرژی AC برق شهر را گرفته و بصورت DC تبدیل کرده تا در باطری شارژ و ذخیره گردد . سپس دوباره به جریان AC تبدیل می شود تا از ژنراتور بتواند عبور کند . هر پیل ( باطری ) در مجموعه باتری ها ، اختلاف پتانسیلی تقریباً برابر با ۱/۵ ولت ( مشابه یک باطری استاندارد چراغ قوه ) ایجاد می نماید. بنابراین هزاران پیل جهت ایجاد ولتاژ قوی که در رادیولوژی تشخیصی مورد استفاده است لازم می باشد .سیستم کنترل دریک ژنراتور باتری دار مشابه ژنراتورهای معمولی است. سلکتور KV در موارد ولتاژ قوی بوسیله اضافه و کم نمودن پیلها ، اختلاف پتانسیل دو سر لامپ را تنظیم نماید .توجه نمائید که باطری ها یک پتانسیل ثابت ایجاد می نمایند لذا سلکتور ولتاژ قوی ،‌ یک سلکتور KV می باشد و نه یک سلکتور.

(KVp(kv peack جریان فیلامان بوسیله یک مقاومت متغییر که در مدار فیلامان قرار داده شده است ( سلکتور میلی آمپر تنظیم می گردد ). یک آمپر متر در طرف ولتاژ پائین لامپ اشعه ایکس ( نزدیک پتانسیل زمین ) میزان جریان را در مدار اندازه می گیرد . باتری ها می بایست متناوباً شارژ شوند ولیکن در عین حال انرژی کافی برای اکسپوژرهای متعدد را در خود دارند .

ژنراتورهای تخلیه خازنی

نوع دیگری از ژنراتورها که امروزه در رادیولوژی کلینیکی مورد استفاده قرار می گیرند ، ژنراتورهای مجهز به سیستم تخلیه خازنی است . یک خازن وسیله الکتریکی برای ذخیره نمودن بار یا الکترونها می باشد . این وسیله شامل دو صفحه فلزی جدا از یکدیگر می باشد . و فضای دی الکتریک از هوا پر می شود . هنگامیکه تعدادی الکترون به عنوان نمونه از یک باتری برروی یکی از صفحات ، نیرو وارد می آورند ، تعداد مشابهی از الکترونها از صفحه دیگر دور می شوند و هیچ جریانی از خازن عبور نمی کند . در این نوع ژنراتورها ، خازنها بار خود را در داخل لامپ اشعه x تخلیه می نمایند . خازنها بوسیله مداری شامل یک مبدل افزاینده و یکسوکننده تا ولتاژ بالایی شارژ می گردند . این مدار دقیقاً مشابه مدارهای یکسو ساز می باشد ولیکن یک خازن جایگزین لامپ مولد اشعه x شده است . یکسو کننده ها جریان متناوب خروجی از ترانسفور را بصورت جریان مستقیم درآورده و از قسمت خازنی مدار عبور می دهند . از آنجا که بار الکتریکی درون خازن بتدریج و درطول زمان تشکیل می گردد لذا در مدار شارژ خازن می توان از یک مجموعه نسبتاً کوچک مبدل و یکسوکننده استفاده نمود .

در یک ژنراتور معمولی اشعه x ، ترانسفورمر و یکسوکننده ها می بایست به نحوی ساخته شوند که در کمتر از چند میلی ثانیه ( هزارم یک ثانیه ) حداکثر توان ( ولتاژ* جریان ) را به دست آورند و سپس این توان را در طول اکسپوژر حفظ نمایند . یک مدار تخلیه خازنی ممکن است جهت شارژ کامل به چندین دقیقه زمان احتیاج داشته باشد و سپس در مدت نسبتاً کوتاهی تخلیه شود .

ولتاژ دوسر لامپ اشعه ایکس ، در لحظه اکسپوژر حداکثر مقدار خود را داراست . در این زمان خازنها کاملاً شارژ می باشند و یک جریان زیاد از لامپ اشعه x عبور می نماید . همزمان با عبور جریان ، میزان بار در روی خازن کاهش یافته و ولتاژ افت می نماید . ژنراتورهای تخلیه الکتریکی و تک فاز هر دو ایجاد یک ولتاژ پالسدار می نمایند و در نتیجه انرژی اشعه نسبت به ژنراتورهای سه فاز و باتری دار که هر دو یک ولتاژ تقریباً ثابت را تولید می کنند ، پائین تر خواهد بود .

ژنراتور فرکانس متوسط

این ژنراتور یک پتانسیل تقریباً ثابت را از طریق یک مبدل کوچک و با استفاده از اصول جریانهای پرفرکا نس برای لامپ مولد اشعه ایکس فراهم می سازد . اصل اساسی مورد استفاده این می باشد : در یک مبدل ، ولتاژ القا شده در سیم پیچ ثانویه متناسب با سرعت تغییر در جریان سیم پیچ اولیه است .

یک مولد فرکانس متوسط ، جریان ۶۰ هرتز موجود در سیستم برق شهری را قبل از تغذیه سیم پیچ اولیه مبدل تا ۶۵۰۰ هرتز افزایش می دهد . روند بدین گونه است که : در ابتدا جریان ۶۰ هرتزی یکسو و صاف می گردد . این جریان مستقیم بدستگاه برشگر chopper داده می شود که آن را به یک جریان برشی DC با فرکانس ۶۵۰۰ هرتز تبدیل می نماید و این جریان به مدار اولیه یک مبدل ولتاژ قوی داده می شود . ولتاژ قوی خروجی از مبدل با فرکانس ۶۵۰۰ هرتز ، پس از یکسو سازی ۱۳۰۰۰ پالس ولتاژ قوی در ثانیه تولید می نماید که قبل از ارسال به لامپ اشعه x بوسیله فیلتر صاف می گردد. یکی از مزایای این ژنراتور ، فراهم آوردن یک ولتاژ ثابت و تقریباً عاری از نوسان برای لامپ اشعه x ،‌ صرفنظر از جریان ورودی است و به هیچ منبع تغذیه خاص و یا تنظیم کننده ولتاژ احتیاج نمی باشد .

مزیت دیگر اینگونه ژنراتورها ، اندازه کوچک آنهاست ، این اندازه کوچک مخصوصاً برای دستگاههای قابل حمل و نقل ( پرتابل ) مطلوب است.

اطلاعاتی کوتاه در مورد سیستم های خنک کنندگی در ترانسفورماتور

سیستمONAN (روغن طبیعی – هوا طبیعی)

در این سیستم ، هوا به طور طبیعی با سطح خارجی رادیاتورهای در تماس است و رادیاتورها به طور طبیعی با هوا خنک می شوند . همچنین گردش روغن در ترانسفورماتور نیز به طور طبیعی صورت می گیرد ؛ یعنی روغن گرم بالا می رود و روغن سرد ، جای آن را می گیرد .این نوع سیستم خنک کنندگی مختص ترانسفورماتورهای با قدرت کم است ؛ زیرا با افزایش قدرت ترانسفورماتور ، حرارت سیم پیچ ها زیاد می شود و روغن باید با سرعت بیشتری در تماس با هوای بیرون قرار گیرد و عمل خنک کنندگی با سرعت بیشتری انجام شود . از این نوع سیستم برای ترانسفورماتورهای قدرت تا MVA30مورد استفاده قرار می گیرد .

سیستم ONAF (روغن طبیعی – هوا اجباری)

در این سیستم ، گردش روغن در داخل ترانسفورماتور به طور طبیعی صورت می گیرد ؛ ولی فن های نصب شده روی بدنه رادیاتورها ، سرعت تماس هوای خارج با بدنه رادیاتور را افزایش می دهد . لذا روغن سریعتر خنک می شود و طبعاً می توان توان ترانسفورماتور را بالا برد . دمیدن هوا توسط فن ها می تواند به طور مداوم یا با فاصله تناوبی انجام شود ؛ بدین صورت که عملکرد فن می تواند تابعی از درجه حرارت روغن داخل ترانسفورماتور باشد و هنگامی که دمای روغن از حد معینی افزایش یافت ، فن ها به طور خودکار وارد مدار می شوند . البته هنگامی که درجه حرارت محیط خیلی بالا باشد ، ترانسفورماتور می تواند بدون سیستم فن و با خنک شدن طبیعی ، تقریباً تا دو سوم توان نامی خود کار کند و در صورتی که بخواهیم با توان نامی کار کند ، باید فن ها شروع به کار کنند . این نوع سیستم خنک کنندگی به طور وسیعی در ترانسفورماتورهای قدرت با توان بین ۳۰ تا ۶۰ مگا ولت آمپر مورد استفاده قرار می گیرد .

سیستم OFAF0(روغن اجباری – هوا اجباری)

در این سیستم ، گردش روغن در داخل ترانسفورماتور به کمک فن ، سرعت داده می شود تا انتقال حرارت با سرعت بیشتری انجام گیرد . فن های هوا نیز بدنه رادیاتورها را در تماس بیشتری با هوا قرار می دهند تا روغن را سریعتر خنک کنند . در این سیستم با توجه به سرعت بسیار بالای خنک کنندگی سیم پیچ ها ، می توان قدرت نامی ترانسفورماتور را به مقدار قابل توجهی افزایش داد . لازم به ذکر است که عموماً از این نوع سیستم خنک کنندگی در ترانسفورماتورهای با توان بیش از MVA 60 استفاده می شود

سیستم OFWF (روغن اجباری – آب اجباری)

در این سیستم ، ابتدا روغن توسط پمپ از بالای ترانسفورماتور وارد رادیاتور می شود تا پس از عبور از آن ، از پایین رادیاتور وارد ترانسفورماتور گردد . در رادیاتور ، آب خنک کنندگی هم در توسط پمپ در خلاف مسیر روغن در رادیاتور عبور می کند که باعث کاهش دمای روغن می شود . از این نوع سیستم در ترانسفورماتورهای با توان بیش از MVA 60 مورد استفاده قرار می گیرد .

سیستم ODWF (روغن اجباری در سیم پیچ و هسته – آب اجباری)

در ترانسفورماتورهای با قدرت های بسیار بالا ، به منظور کاهش هرچه بیشتر دمای سیم پیچ ها و هسته باید روغن را توسط پمپ ها ، با فشار و جهت مناسب از قسمت تحتانی تانک ترانسفورماتور به داخل سیم پیچ ها و هسته هدایت نمود . همچنین مشابه روش قبل ، با استفاده از رادیاتور و چرخش روغن در داخل آن و به واسطه تماس غیر مستقیم با آب خنک کنندگی ، دمای روغن به مقدار مورد نظر کاهش می یابد .

• مزایای مدار سه فاز نسبت به مدار تک فاز در زمان اکسپوژر معین:

۱-اشعه ایکس بیشتر
۲-اشعه ایکس با متوسط طول موج کوتاه تر

• مزایای رادیوگرافیک ژنراتورهای اشعه ایکس سه فاز نسبت به تک فاز:

۱-تولید پرتو نرم کمتر و کاهش دوز پوست بیمار
۲-تولید اشعه ایکس بیشتردر mA و kvp مشابه
۳-کاهش زمان اکسپوژر
۴-به¬دست آمدن ظرفیت تیوب (tube rating) در زمان اکسپوژر کوتاه
۵-افزایش عمر تیوپ اشعه ایکس به دلیل تحمل حرارتی آن

تختهای رادیوگرافی

تختهای رادیوگرافی درطرح های مختلف ساخته می شوند که می توانند بدون بوکی یا با بوکی باشند . تمام تختهای با بوکی رادیولوژی در زیر سطح رویی یک قسمت برای تعبیه شدن بوکی دارند . هر بوکی شامل یک محل برای قرارگرفتن کاست و یک محل درروی کاست برای قرار گرفتن گرید هستند . این وسیله توسط دکتر بوکی(Gustave Bucky ) در سال ۱۹۱۳ اختراع گردید و هنوز موثرترین راه جهت حذف پرتوهای ثانویه ناشی از میدانهای بزرگ رادیوگرافی محسوب می گردد .
پس هر بوکی شامل گرید و سینی کاست است . این بوکی می تواند به بالا و پائین تخت حرکت نماید . طرح دیگری که در تختهای رادیوگرافی وجود دارد ، تختهایی با رویه شناور است . بعضی از تختها می توانند از وضعیت افقی تغییر حالت داده بیمار به وضعیت ایستاده قرار می گیرد و یا سر بیمار پائین تر قرار بگیرد تا تکنیک خاصی ( ترندلنبورگ ) اجرا شود . چنین تختهایی در اطاق فلورسکوپی نیز به کار می روند .

بعضی از تختها ، تحت نام تختهای بالا و پائین نامیده می شوند که ضمن بالا یا پائین رفتن به بیمار کمک می کنند که بیمار روی تخت قرار گرفته و به بالا و پائین حرکت داده شود . تختهای شناور می توانند چهارپایه باشند ویا اینکه ستون یک پایه داشته باشند .
سطح روی تخت ، مهمترین قسمت تخت است ، به علت اینکه کاست در زیر آن قرار می گیرد . تخت باید از جنس رادیولوسنت و نازک بوده تا اشعه براحتی از آن عبور کند ، همچنین باید سخت و مقاوم باشد و بعد از گذشت زمان بر اثر فشار وزن بیمار ، فرورفتگی در سطح آن پیش نیاید.سطح تخت باید صاف بوده تا مایعات بدن و یا مایع کنتراست در قسمتی از آن تجمع نیابد . هم چنین می تواند در حرکت ، قابلیت های مختلفی از خود نشان دهد . ضخامت تخت در تمام مساحت آن باید یکنواخت و هموژن باشد .
تختهایی با رویه ثابت نمی توانند به همه طرف حرکت کنند و برای سانتر کردن مناسب اشعه در روی منطقه تشریحی مورد نظر ، بیمار باید در طول تخت به بالا و پائین حرکت کند . بعضی از تختهای شناور در طول تخت به بالا و پائین حرکت می کنند و بعضی به طور عرضی قابلیت حرکت دارند . تختهایی با رویه شناور می توانند در تمام جهات حرکت کنند و چرخش ˚۳۶۰ داشته باشند و در نتیجه برای وضعیت دادن به بیمار ، راحت تر هستند و نیازی به حرکت بیمار برای سانتر کردن اشعه نمی باشد .
در ضمن حاشیه رویه تخت از جنس AL می باشد تا اشعه را جذب نکند . این حاشیه باید ریلی باشد تا برای نصب پایه سوم و کمپرس مشکلی پیش نیاید . تختهای بوکی شناور بعلت توانایی حرکت باید ترمز داشته باشند .

انواع تخت رادیولوژی

تخت رادیولوژی دو دسته هستند:

۱-تخت ساده با رویه شناور

در واقع یک میز ساده است رویه آن قابل حرکت است در حالت عادی رویه تخت توسط فقلهای الکترومکانیکی ثابت است با فشار دادن یک کلید قفلها رها شده و اپراتور می تواند رویه تخت را در جهات مختلف حرکت دهد وبا رها کردن کلید قفلها دوباره فعال می شوند و رویه تخت در حالت مورد نظر ثابت می شود و مجهز به بوکی نیز می باشند.

۱-تختR/F:

هم امکان انجام رادیوگرافی و هم فلوروسکوپی را فراهم میکند. عمل فلوروسکوپی توسط تیوپی که در زیر تخت است انجام می شود. هم محور باتیوب سریوگراف در روی تخت قرار دارد.

برای رادیوگرافی تیوب دیگری که بر روی ستون نگهدارنده است از بالا تخت را پوشش می دهد. در برخی از انواع آنها رادیوگرافی و فلوروسکوپی توسط یک تیوب انجام پذیر است.

ویژگیهای عمومی تخت R/F عبارتند از:

۱- قابلیت حرکت چرخش تخت
۲- قابلیت حرکت رویه تخت
۳- مجهز بودن به سریوگراف
۴- مجهز بودن به بوکی
۵- مجهز بودن تیوب زیر تخت به کلیماتور نوع اتوماتیک
۶- رویه تخت دارا ی ضریب جذب اشعه خیلی کم باشد.

تخت های کنترل از راه دور:

تختهایی طراحی ساخته شده اند می تواند کلیه امور مربوط به انجام فلوروسکوپی واسپات فیلم را از اتاق کنترل انجام می دهند حرکات مورد نیاز رادیولوژیست توسط میز فرمان مخصوص معمولا در اتاق کنترل کنار میز فرمان است قابل اجرای می باشد.

عوامل خرابی لامپ اشعه ایکس

چندین عامل درخرابی لامپ اشعه ایکس دخالت دارند که تمام آنها مربوط به خصوصیات حرارتی لامپ اشعه ایکس می باشد.

۱- اگردرحین اکسپوژر دمای سطح آند خیلی بالا باشد ، سطح کانونی ذوب شده وباعث خرابی وناصافی آند می شود که این اشکال باعث متغیر شدن وکاهش اشعه خروجی می شود.

۲- اگرسطح آند بشدت ذوب شود، تنگستن بخارشده و سطح داخلی محفظه شیشه ای را مفروش می کند ، این لایه تنگستن می تواند دسته اشعه ایکس را فیلتره کند .

۳- اگر دمای آند بشدت بالا برود، ممکن است آند ترک خورده وهنگام چرخش ناپایدارگردیده و باعث ازکارافتادگی لامپ اشعه ایکس گردد.

علت دوم ازکارافتادگی وخرابی لامپ اشعه ایکس بعلت نگه داشتن آند در دماهای بالا در زمانهای بلند می باشد( اکسپوژرهای ۱-۳ ثانیه) بالا رفتن دمای آند وگرمای زیا د وانتقال این گرما به مجموعه روتور باعث خرابی سیستم روتورمی شود.

۱- افزایش گرما باعث خرابی بلبرینگها شده وباعث بهم خوردن بالانس مجموعه روتور- آند می شود.

۲- خراب بودن بلبرینگ یکی دیگر از عوامل خرابی لامپ اشعه ایکس است.

آخرین عامل خرابی لامپ اشعه ایکس فیلامان می باشد. بعلت گرمای زیاد فیلامان ،اتمهای تنگستن آن حتی دراستفاده معمولی نیزبه آهستگی بخارشده و سطح داخلی لامپ رامی پوشاند.این تنگستن، همراه باتنگستن تبخیرشده از آند تعادل الکتریکی لامپ اشعه ایکس رابهم می زنند وباعث تغیرات متناوب ناگهانی درجریان لامپ می شود که معمولاً منجربه ایجاد قوس الکتریکی شده وتیوب رااز کارمی اندازند. احتمالا این معمولترین عامل خرابی لامپ اشعه ایکس است.

با اعمال کردن جریان بالا و زمان طولانی اکسپوژر باعث افزایش گرمای فیلامان شده وتنگستن بیشتری تبخیر می شود ، رشته فیلامان نازکتر می شود وبشدت آسیب می بیند که نتیجه آن قطع شدن فیلامان و خرابی لامپ اشعه ایکس می باشد.

محافظت از لامپ اشعه‌ایکس

محافظت در مقابل آسیبهای حرارتی:

 

۱-نگهداشتن تولید گرما در حداقل مقدار ممکن

 

۲-کار کردن در حدود منحنی مشخصه لامپ (مطابق با منحنی حرارتی)

 

۳-اطمینان از اینکه تابش اضافی، در اکسپوژرهای پشت سر هم، انجام پذیر است.

 

۴-رعایت فاصله زمانی بین دو تابش متوالی

 

۵-كار نكردن در ولتاژهای بسیار پایین

 

۶-قرار ندادن تیوب در حالت “آماده” برای مدت زیاد اکسپوژر

 

۷-آماده سازی اولیه لامپ (گرم كردن تیوب)

محافظت در مقابل آسیبهای الکتریکی:

۱- بــازبـیـنـی وضـعـیـت كابل های فشار قوی و اطمینان از سلامت آنها

۲- شستشوی كامل سر كابل ها با الكل

 

۳- تمیزكاری دقیق و اطمینان از سلامت پینها و عایق سر كابل

 

۴- گریس كاری در هر دوره ۶ ماهه Pin

 

برای جلوگیری از ایجاد جرقه هنگام جازدن سر كابل های ولتاژ بالا، هم در طرف تیوب و هم در طرف ژنراتور، می بایست آنها را با ماده عایق خاصی مثل گریس سیلیكون پوشاند تا فضای خالی بین اتصالات را پر كند و سپس آنها را در جای خود محكم نمود.

حفاظت از فیلامان(کاتد):

 

۱- به منظور سرعت بخشیدن (کوتاه کردن زمان) در افزایش دمای فیلامان برای هر تابشی، از یک مدار بوستر استفاده می‌شود تا فیلامان را همواره در دمای پایینی نگاه دارد (جهت جلوگیری از تبخیر زیاد تنگستن).

۲- با کاربرد متداول لامپ، تبخیر تنگستن موجب می‌شود که لایه نازک تنگستن روی سطح محفظه شیشه‌ای رسوب نماید(آینه ای شدن).

۳- به منظور جلوگیری از رسوب تنگستن، شدت پرتو باید حتی الامکان پایین باشد و مدت زمانی که فیلامان در دمای بالا نگه داشته می‌شود باید کاهش یابد.

معایب در آند:

 

۱- ذوب شدن آند ممکن است بدلیل اعمال گرمای بیش از حد مجاز روی دهد. اعمال ولتاژ، جریان و زمان همیشه باید در محدوده منحنی های حرارتی و تحمل حرارتی تیوب صورت پذیرد.

 

۲- ترك خوردن آند بدلیل اعمال شرایط تولید اشعه بالا در زمان سرد بودن آن ممکن است اتفاق بیفتد. در ابتدای روز و قبل از کار کردن در شرایط تولید اشعه بالا، باید اکسپوژرهای کم توان صورت پذیرد.

 

۳- خوردگی وناصافی در سطح آند، به دلیل تابشهای متوالی با فاصله زمانی كم و لذا افزایش بیش از حد دمای آند نیز ممکن است صورت پذیرد. بنابراین فواصل زمانی کافی بین اکسپوژرها باید رعایت گردد.

۴- لرزش افتادن و یا لنگی روتور و تولید صدا هنگام چرخش و حتی قفل شدن آن بدلیل گرم شدن بیش از حد یاطاقان یا بلبرینگها، دور از انتظار نیست.

حفاظت از آند:

-گرم کردن آند قبل از شروع به کار

-اطمینان از چرخش آند با تمام سرعت آن، پیش از تابش

-خودداری از انجام تابش، هنگامی که آند نمی‌تواند بچرخد

تست رادیوگرافی (Radiography Test)

یکی از روش های مهم تست های غیر مخرب است که برای شناسایی عیوب داخلی اعم از فلزی و غیر فلزی به کار می رود. در تست رادیوگرافی از پرتو های با قابلیت نفوذ بالا برای نفوذ به داخل محیط مادی مورد آزمایش و مقدار جذب متفاوت این پرتوها در حین عبور از محیط های مختلف استفاده می شود. این روش یکی از پر کاربرد ترین روش های تست های غیر مخرب برای ردیابی عیوب داخلی مانند حفره های گازی است و هم چنین برای پیدا کردن تغییرات ترکیب در مواد، ضخامت سنجی، تعیین محل قطعات اضافی یا معیوب که در داخل دستگاه ها وجود دارند و از دید پنهان هستند استفاده می شود.

اصول تست رادیوگرافی

در تست رادیوگرافی معمول، یک جسم توسط اشعه ایکس یا اشعه گاما پرتو دهی می شود و قسمتی از تشعشع که به وسیله جسم جذب نشده است، به یک برگه فیلم برخورد می کند. اشعه جذب نشده به فیلم برخورد می کند و اثری (شبیه به اثر نور در فیلم عکاسی) روی فیلم می گذارد. با ظهور فیلم، یک شکل دو بعدی که به صورت نقاط تیره و روشن می باشد. پدید می آید در اثر تغییر در دانسیته یا ضخامت یا ترکیبات جسم مورد آزمایش، تغییراتی در شدت اشعه عبور کرده به وجود می آید و در نهایت دانسیته عکس به دست آمده تغییر می کند. ارزیابی فیلم بر اساس اختلاف در دانسیته فیلم با مشخصات معلوم یا در اثر حضور عیوب در جسم مورد آزمایش انجام می شود.

مدرسه مهندسی پزشکی ایران