آشنایی کامل با رشته مهندسی پزشکی

تاریخچه ی مهندسی پزشکی

دریک دیدگاه وسیع تلاش های هزاران سال پیش، مهندسی پزشکی را برای ما در این قرن هموار ساخته است.در سال ۲۰۰۰ میلادی باستان شناسان در آلمان یک مومیایی سه هزار ساله را درThebes کشف کردند که یک عضومصنوعی چوبی همانند یک انگشت چوبی در پایش بکار گرفته شده بود که ممکن است قدیمی ترین عضو مصنوعی شناخته شده باشد.همچنین یونانیان از یک نی توخالی برای شنیدن و دیدن آنچه که در بدن انسان رخ می داد استفاده می کردند.

اگر بخواهیم به طور کلی نگاهی به تاریخچه مهندسی پزشکی  در جهان بیاندازیم  به ساخت اولین میکروسکوپ جهان که توسط آنتون لیون هوک در سال ۱۶۷۳ میلادی می رسیم که با ثبت این ابداع خود در انجمن پادشاهی انگلستان به عنوان اولین مهندس پزشک و نیز پدر علم باکتریولوژی شهرت یافت.

 

در سال ۱۸۱۶ میلادی فیزیکدان فرانسوی Rene laennec با قرار دادن گوشش در نزدیکی قفسه ی سینه ی بیمار و با استفاده از یک روزنامه ی لوله شده به صداهای درون آن گوش داد. بوجود آمدن این ایده برای اختراع او ، امروزه به ساختن گوشی طبی رهنمون شده است.

هیچ موضوعی در تکنولوژی پزشکی پیشرفت نمی کند مگر آنکه تندرستی انسان را تامین کند. دستگاه های امروزه ی مهندسی پزشکی از تغییر دستگاههای موفق اولیه بوجود آمدند.

ابزارهایی مانند دندان های چوبی ، عصاهای زیر بغل ، و هر وسیله ی که در کیف سیاه پزشکان پنهان شده بود به ابزار های شگفت مدرن که شامل دستگاههای تنظیم کننده ی ضربان قلب ، ماشین های دیالیز و ابزارهای تشخیصی و تکنولوژی تصویربرداری در انواع مختلف (آنژیوگرافی ,ماموگرافی , رادیولوژی,CT Scan…) واعضای مصنوعی شامل ایمپلنت ها و…

انجمن ملی مهندسان تعداد مهندسین فعالی که در حوزه های مختلف از تکنولوژی سلامت مشغول به کار می باشند نزدیک ۳۲۰۰۰ نفر تخمین زده است.اعضای این انجمن می کوشند تا بنیان های مهندسی پزشکی را بر پایه پیشرفت هایی که ۲۰۰ سال پیش در الکتروفیزیولوژی بدست آمده قرار دهند.پایه گذاری الکتروفیزیولوژی با Dubois Reymond آغاز شد همزمان با او Hermann von با دیدگاهی نو بر این نظر عقیده داشت که بکار بستن قوانین مهندسی در فیزیولوژی بدن بسیاری از مشکلات موجود را برطرف می کند.او عضلات را بصورت مقاومت و عصب ها را رسانای جریان معرفی کرد.

در سال ۱۸۹۵ Wilhelm Roentgen (ویلهام رونتگن) لامپ اشعه ی کاتد را بصورت تصادفی کشف کرد که شامل یک ورقه روکش دار از آلیاژهای مس نیکل و تنگستن به همراه باریم بود . Roentgen (رونتگن) به طور قطع فهمید که این لامپ باید انواع اشعه های نافذ را ساطع کند. او این اشعه را به دلیل آن که تا آن زمان ناشناخته بود اشعه ایکس (X) نامید.او متوجه شد زمانی که لامپ و ورقه در اتاق های جداگانه نیزهستند تابش اشعه وجود دارد.درمدت زمان کوتاهی او حدس زد که اگر اشعه ایکس(X) را ازبین دست عبور دهد و آن را روی یک صفحه ثبت کند استخوان های دست را بوضوح خواهد دید.در حقیقت اولین رادیوگرافی از بدن انسان دست چپ Mrs Roentgen بود. دردهه بعد اشعه ی ایکس (X) به یک ابزار تشخیصی وسیع تبدیل شد.این تحقیق برروی بافت هایی که اشعه ایکس از آنها می گذشت مسیر تازه ای را در رشته مهندسی پزشکی برای اختراع و پیشرفت آخرین محصولات مدرن تکنولوژی تصویر برداری پزشکی و حذف آسیب هایی که در عمل جراحی رخ می داد ، بازکرد.

رشته مهندسی پزشکی یک ترکیب بی مانند از علوم مهندسی و علوم پزشکی است و علومی همچون بیو فیزیک و فیزیک پزشکی را درابتدای این قرن بوجود آورد. درآغاز این سه رشته(مهندسی پزشکی,بیوفیزیک,فیزیک پزشکی) به صورت بالقوه غیر قابل تشخیص بودند و هیچ برنامه ی سلسله واری وجود نداشت .

بین جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم تعدادی از لابراتورها؛ تحقیقاتی را برروی  رشته ی بیو فیزیک و فیزیک پزشکی عهده دارشدند. اما تنها یک آزمایشگاه یک ایده ی منسجم را ارایه داد و در سال ۱۹۲۱ Oswalt در فرانکفورت آلمان موسسه ای را پایه گذاری کرد که موضوعات فیزیک را در پزشکی بررسی می نمود.اعضای این انجمن می کوشیدند تا تاثیر تشعشع را برروی عناصر زیستی بیابند. موسسه ی Oswalt و دانشگاه فرانکفورت به سرعت رشته ی بیوفیزیک را تا مقطع دکتری(PHD) راه اندازی کردند که اساتید دانشگاه و محققین و دستیاران و تکنسین ها متشکل از ۲۰ نفربودند. دروس رشته ی بیوفیزیک در ابتدا شامل اثراشعه ی X برروی بافت و خاصیت الکتریکی بافت بود.

پیرو جنگ جهانی دوم مجری کمیته حوزه های مختلف پزشکی و مهندسی و زیست را با یکدیگر ترکیب کردند و رشته ی فیزیک پزشکی در سال ۱۹۴۳ در آلمان پایه گذاری شد.

۵ سال بعد اولین کنفرانس  نقش مهندسی درپزشکی وزیست درآمریکا برگزارشد که تحت حمایت انجمن مهندسی برق و الکترونیک درآمریکا بود.دراین نشست کوچک تقریبا ۲۰ صفحه به حاضرین جلسه که تعدادشان کمتراز۱۰۰ نفر بود تقدیم شد موضوع مورد بررسی پیرامون یونیزاسیون توسط اشعه ومفهوم آن بود.

در سال ۱۹۸۵ کنفرانس بر پایه ی استفاده از کامپیوتر در پزشکی و زیست بود. درسال ۱۹۶۱ جمعیتی نزدیک به ۳۰۰۰ نفر شرکت کردند.

در سال ۱۹۸۳ نخستین بیمار تحت عمل جراحی قلب مصنوعی قرار گرفت و ۱۹۲ روز زنده ماند.در سال ۱۹۸۸ تلمبه ی تنظیم کننده ی قلب ساخته شد .درسال ۱۹۹۳ اولین پای الکتریکی ساخته شد. پایی که با استفاده از سیستم بادی و کنترلهای ریزپردازنده، سرعت قدم زدن فرد را دریافته و محفظه های بادی خود را به نحوی تنظیم می کند که به طور طبیعی به جلو و عقب حرکت کرده و مانع از لنگیدن فرد میشود. و اکنون دانشمندان مهندسی پزشکی به یاری متخصصان رشته های مرتبط تلاش میکنند تا چشم مصنوعی، کلیه مصنوعی یا رگ مصنوعی را اختراع کنند.

تاریخچه مهندسی پزشکی درایران

 

این تاریخچه در ایران به شیخ الرئیس ابوعلی سینا باز می گردد و در کتاب نابغه شرق نوشته نورالله لاوردی به این موضوع پرداخته شده و شرح ابداع استاد در قرن چهارم هجری قمری و معالجه یکی از سرهنگ های سپاه خوارزم در آن آمده است. ابن سینا ظرفی مشک با سیم ها و اتصالاتی ساخت که به بیمار وصل می شد و با قرار دادن ماهیانی در آن که از خود الکتریسیته تولید می کردند، جریان الکتریکی از طریق آب و سپس سیم ها به بیمار منتقل می شد. به این ترتیب به بیمار شوک الکتریکی داده و فرد که بر اثر ضربه سلسله اعصابش فلج گشته بود به همراه داشتن رژیم غذایی مناسب پس از مدتی بهبود یافت.

اولین پژوهش‌ها در زمینه‌ ی مهندسی پزشکی توسط پروفسورنحوی در دانشگاه صنعتی شریف انجام شد. وی اولین آزمایشگاه را دراین دانشگاه در سال ۵۶ تأسیس کرد.

درایران ، برنامه ‌ریزی آموزشی در رشته مهندسی پزشکی از اوایل انقلاب (سال ۱۳۵۹) در ستاد انقلاب فرهنگی و در گروه برنامه ‌ریزی پزشکی ، با هدف تربیت متخصص تعمیر و نگهداری لوازم پزشکی آغاز شد. درآن زمان ، مفهوم و جایگاه رشته مهندسی پزشکی ، ابعاد و وجوه مختلف آن در سطح مملکت و حتی در مراکز آموزش عالی و گروه‌های برنامه ‌ریزی آموزش عالی مشخص و روشن نبود. اما حجم عظیم دستگاه‌ها و وسایل پزشکی که در انبارهای مراکز کلینیکی و درمانی جمع آوری شده بود ، ضرورت تربیت نیروی متخصص در زمینه ی تعمیر و نگهداری تجهیزات پزشکی را به منظور حل مشکل دستگاه‌های پزشکی و وسایل از کارافتاده پزشکی ایجاب می کرد. بر مبنای این نیاز و با هدف تربیت تکنسین تعمیرکار و بهره‌برداری از وسایل پزشکی ، برنامه‌ ریزی مقطع فوق دیپلم و حداکثر کارشناسی رشته ی تجهیزات پزشکی مطرح شد. ابتدا مدت قابل ملاحظه‌ای وقت ، صرف آمارگیری و جمع آوری اطلاعات درباره کمیت و کیفیت وسایل پزشکی مورد نیاز ، خصوصاً تجهیزات پزشکی که نیاز به تعمیر و نگهداری دارند شد. در مرحله بعد ، دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی به لحاظ نوع و همچنین ارتباط آن‌ها با زمینه‌های علمی و مهندسی دسته‌ بندی شدند که بالاخره این فعالیت‌ها منجر به پیشنهاد و ارائه برنامه آموزشی دوره کاردانی الکترونیک پزشکی(بیوالکتریک) و همچنین دوره الکترومکانیک پزشکی شد. تعریف و هدف دوره کاردانی الکترونیک عبارت بود از: تربیت نیروی انسانی متخصص فنی مورد نیاز بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ های پزشکی که بتواند دستگاه‌های پزشکی ، الکترونیکی ، بالینی (کلینیکی) و آزمایشگاهی را راه اندازی ،تعمیر و نگهداری ، و تنظیم کند. برای دوره کاردانی الکترومکانیک نیز تعریفی همانند دوره کاردانی الکترونیک پزشکی آمده بود. این دوره‌ها هر کدام مشتمل بر ۸۲ واحد مورد نیاز برای تمام دوره و به طورمتوسط برای مدت دو سال برنامه ‌ریزی شده بود. این برنامه‌ها به صورت ناقص و پراکنده در مراکز پیراپزشکی مورد توجه و اجرا قرار گرفته ، اما به صورتی قطعی و جدی با آن‌ها برخورد نشده بود.

برخی از مراکز آموزش عالی و حتی بخش جهاد خود کفایی وزارت بهداشت ، اقدام به دایر کردن دوره‌های کوتاه مدت و دادن آموزش‌های مقطعی جهت ایجاد کارایی در شناخت ، تعمیر و نگهداری وسایل پزشکی (تربیت نیروی متخصص در تعمیر و نگهداری تجهیزات پزشکی) کردند که البته این دوره‌ها به عنوان مقاطع رسمی آموزش عالی تلقی نمی‌ شد ، بلکه گذراندن آن‌ها به اخذ مجوز داخلی از مرکز مربوطه می‌انجامید.

در سال ۱۳۶۳ رئیس بخش مهندسی پزشکی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران که فردی مطلع و علاقه‌مند به این تخصص (تعمیر و نگهداری تجهیزات پزشکی و بیمارستانی) بود ، پیشنهاد برنامه آموزشی مقطع کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی را به گروه فنی و مهندسی ستاد انقلاب فرهنگی ارائه کرد و در تاریخ ۱۳/۵/۱۳۶۳ توافق اصولی برای تأسیس این مقطع ، یعنی کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی را دریافت کرد. تا این زمان هیچ گروهی مدعی دایر کردن مقطع کارشناسی برای رشته مهندسی پزشکی نبود ، بلکه بحث‌هایی در این مورد وجود داشت که آیا متولیان آموزش در زمینه اجرای تخصصی مهندسی پزشکی باید مراکز آموزش عالی مهندسی داشته باشند یا مراکز آموزش عالی . در واقع ، در مورد تعریف و تعیین جایگاه مهندسی پزشکی ، مهندسی بالینی (کلینیکی) و مهندسی بیمارستانی ، اختلاف عقیده ناشی از عدم درک صحیح این تخصص‌ها وجود داشت و لذا ارائه برنامه پیشنهادی و بخش‌های مرتبط با دائر کردن دوره‌های آموزشی تخصصی مهندسی پزشکی عموماً به اتفاق نظر روشن و مشخصی منجر نمی‌شد.

در سال ۱۳۶۵ (در روزهای ۲/۱۲/۱۳۶۵ و ۷/۱۲/۱۳۶۵) ، در جلساتی با شرکت برخی از دست اندرکاران مهندسی و همچنین پزشکی ، طرح پیشنهادی دانشگاه صنعتی شریف در مورد دوره آموزشی کارشناسی ارشد رشته مهندسی پزشکی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این بحث‌ها اختلاف نظر ناشی از دیدگاه‌های مختلف در مورد جایگاه مهندسی پزشکی کاملاً مطرح بود. افرادی که به فضای علم پزشکی مرتبط بودند ، در واقع سعی بر این داشتند که محتوای برنامه را بیشتر رنگ و طعم پزشکی بدهند و مهندسی کلینیکی را ترویج و تأیید می‌کردند ؛ از سوی دیگر افراد وابسته به فضای فنی و مهندسی سعی داشتند که برنامه را با محدودیت مطالب و دروس مهندسی به تصویب برسانند و جنبه کلینیکی برنامه را کم رنگ تر کنند.

بالاخره ، یکی از نتایج این بحث‌ها منجر به عقد قرار دادی بین دانشگاه صنعتی شریف (دانشکده مهندسی برق) و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (دانشکده پزشکی) شد که طبق آن برای اولین بار توافق شد که دانشجویان کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی با مسئولیت هر دو دانشگاه  (اگرچه دو مرکز آموزشی عالی وابسته به دو وزارتخانه مختلف و جدا از هم می باشند) تربیت و فارغ التحصیل شوند. این قرارداد بعدها ، چه در اجرای برنامه آموزشی دوره و چه در زمان فارغ التحصیلی دانشجویان ، مشکلات و نارسایی‌هایی را به ‌وجود آورد که به نوبه خود تأیید کننده آن بود که قرارداد فوق و برنامه تنظیم شده آموزشی دوره کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی تحت پوشش این قرارداد ، از اشکالات و ابهاماتی برخوردار بوده است ؛ لذا این قرارداد فسخ شد و بنا بر تصویب شورایعالی برنامه‌ ریزی که در آن نمایندگان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی اعم از معاونان این وزارتخانه و سرپرست گروه برنامه ‌ریزی پزشکی حضور داشتند ، مقرر شد که رشته مهندسی پزشکی به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و رشته‌های مهندسی وابسته به این وزارت مربوط است و وزارت بهداشت می‌تواند برنامه‌های خاص خود را در مورد این رشته تنظیم و به تصویب برساند.

در سال ۱۳۶۶ اولین دانشجویان کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی طبق برنامه فوق و بر مبنای قرارداد بین دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ، در دو زمینه رشته مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک (وابسته به دانشکده مهندسی برق با ۵ نفر دانشجو) و رشته مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک (وابسته به دانشکده مهندسی مکانیک با ۵ نفر دانشجو) از طریق کنکور سراسری کارشناسی ارشد پذیرفته شدند.

لازم به یاد آوری است درآن سال‌ها متأسفانه در زمینه بیومواد درکلیه مقاطع آموزشی به لحاظ کمبود کادرمتخصص وعدم پیگیری و توجه کافی مراکز وافراد ذینفع برنامه‌ ای تهیه و اجرا نشده و حتی در قلمرو پژوهش ، علیرغم نیاز شدید مملکت به آن ، تحرک و اقدام قابل ملاحظه‌ای به چشم نمی‌خورد.

هشتم و نهم آذر ماه ۱۳۶۶ ، اولین کنفرانس بررسی مسائل مهندسی پزشکی در ایران و جهان در دانشگاه صنعتی امیر کبیر برگزار شد. این کنفرانس نقطه عطف بارزی در تشخیص و تعیین دقیق معنی و مفهوم رشته مهندسی پزشکی درایران ، تسریع حرکت صحیح آموزشی و پژوهشی در راستای شناخت واقعی رشته مهندسی پزشکی و نیاز مملکت به آن و برانگیختن و امید بخشیدن به نیروهای علاقه‌مند و قابل ، جهت توسعه رشته مهندسی پزشکی بود.

در این کنفرانس ، صاحبنظران چه در داخل وچه درخارج مملکت نقطه نظرهای خود را به صورت مقالاتی در ابعاد مختلف مسائل مهندسی پزشکی ارائه کردند که به صورت دو کتابچه جلد اول و دوم انتشار یافت. برخی ازعناوینی که دراین کنفرانس عرضه شد عبارت بود از:

• جایگاه مهندسی پزشکی و آموزش آن در جهان و ایران؛
• آموزش فیزیک پزشکی ، مقدمه ‌ای بر آموزش مهندسی پزشکی است ؛
• چگونه به مسئله مهندسی پزشکی در ایران بیاندیشیم؛
• نقش آموزش و پژوهش مهندسی پزشکی در پیشرفت صنایع ساخت تجهیزات پزشکی درجهان؛
• نقش آموزش پزشکی در ایجاد و پیشرفت تجهیزات مهندسی پزشکی ؛

از جمله نتایج اولین کنفرانس مهندسی پزشکی ، برقراری مقطع آموزشی کاردانی تجهیزات پزشکی طبق برنامه پیشنهادی و وابسته به وزارت بهداشت و درمان از نظراجرایی بود و درمورد مقطع کارشناسی مهندسی پزشکی، نظربراین بود که فعلاً ضرورتی ندارد، بلکه احتمالاً دراین مقطع برقراری یک دوره آموزشی مهندسی کلینیکی مناسبتر است. برای مقاطع کارشناسی ارشد ضمن تأیید و تأکید بر ضرورت دایر کردن آن ، دو برنامه پیشنهادی یکی تحت عنوان کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی و دیگری به نام کارشناسی ارشد مهندسی کلینیکی که اولی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی و دومی وابسته به وزارت بهداشت و درمان است ، معرفی شد و درجمع بندی این همایش ، مقطع دکترای(PHD) مهندسی پزشکی خصوصاً به منظور تأمین کادر متخصص و تقویت بنیه تحقیقاتی در زمینه مهندسی پزشکی و شروع هر چه زودتر این مقطع ، لازم و تأکید شد.

با توجه به نتایج این کنفرانس ، دانشگاه صنعتی امیرکبیر درسال ۱۳۶۷ اولین دانشجوی دکترای مهندسی پزشکی بیوالکتریک (دکتر مهیار زردشتی کرمانی) را که از نظر اجرایی به دانشکده مهندسی برق این دانشگاه وابسته بود ، از طریق کنکور سراسری دکترای مهندسی پزشکی و طبق برنامه آموزشی پیشنهادی پذیرفت. این دانشجو که دوره کارشناسی ارشد پژوهشی خود را با تخصص الکترونیک طی کرده ، اما به لحاظ علاقه‌اش پروژه خود را درباره موضوع الکتروکاردیوگرام کامپیوتری با موفقیت چشمگیری گذرانده بود ، در واقع توانست نقش مناسب مهندسی پزشکی خود را ایفا کند و حتی پروژه‌اش در جشنواره خوارزمی برنده دوم تحقیق در رشته مهندسی پزشکی شد. بدین ترتیب ، دوره دکترای مهندسی پزشکی با دانشجویی که شرایط پیش نیاز را درحداقل لازم جهت ورود به مقطع دکترا فراهم داشت ، آغاز شد. سال‌های بعد نیز کنکور سراسری دوره دکترای مهندسی پزشکی برگزار و دانشجو درمقطع دکترای مهندسی پزشکی پذیرفته شد و علاوه بر دانشگاه صنعتی امیرکبیر ، دانشگاه تربیت مدرس نیز پنج دانشجوی دکترای مهندسی پزشکی (دکتر فلاح ، دکتر فیروزآبادی ، دکتر مرادی ، دکتر عرفانیان ، دکتر سید صالحی) را در سال ۱۳۶۹ پذیرش کرد. این دانشجویان بعدها نقش چشم گیری در گسترش و توسعه‌ی مهندسی پزشکی از جمله در دانشگاه صنعتی امیرکبیر ،دانشگاه تربیت مدرس ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و سپس دانشگاه‌های شاهد ، دانشگاه سهند تبریز ، دانشگاه آزاد مشهد و دانشگاه آزاد دزفول داشتند.

در سال ١٣۶٨ اولین اندام مصنوعی به نام دست سیبرنتیکی تهران با دو درجه آزادی ، توسط دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر و به سرپرستی جمعی از اساتید خبره از جمله دکتر هاشمی گلپایگانی ، پدرمهندسی پزشکی ایران ، در آزمایشگاه مهندسی پزشکی آن دانشگاه با حمایت سازمان پژوهش‌های علمی صنعتی ایران ساخته شد.

در مورد برنامه‌های آموزشی مقطع کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی ، با توجه به طرح‌های متعدد ارائه شده و پس از بررسی‌های کارشناسی در کمیته برق گروه فنی و مهندسی شورایعالی برنامه‌ریزی بالاخره در جلسه مورخ ۱۰/۴/۱۳۶۸ ، شورایعالی برنامه ‌ریزی برنامه دو گرایش مهندسی پزشکی یعنی کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک و کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک را تصویب و با امضای وزیر فرهنگ وآموزش عالی رسماً به دانشگاه‌ها ابلاغ کرد.

این برنامه نواقص برنامه‌های قبلی را ندارد و انطباق صحیح‌تر و کامل‌تری بر معنی و مفهوم درست مهندسی پزشکی و جایگاه آن دارد. با اتکا به این برنامه مصوب و رسمی ، دانشگاه صنعتی امیرکبیر اقدام به پذیرش دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک کرد که در سال ۱۳۶۹ از طریق کنکور سراسری کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی تعدادی دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک وابسته به دانشکده مهندسی برق این دانشگاه پذیرفته و مشغول به تحصیل شدند.

در سال ۱۳۷۲ در گروه برنامه ‌ریزی پزشکی ، وابسته به وزارت بهداشت و درمان با شرکت و همکاری تعدادی از برنامه‌ریزان رشته مهندسی پزشکی ، برنامه تربیت تکنولوژیست وسائل پزشکی (در مقطع کارشناسی کاربردی) مورد بررسی و تصویب قرار گرفت که در واقع همان هدفی را که در نتایج کنفرانس مهندسی پزشکی سال ۱۳۶۶ و در قسمت مربوط به تربیت کاردان با تخصص تعمیرو نگهداری تجهیزات پزشکی و بهره برداری از وسائل پزشکی ذکر شده است دنبال کند که متأسفانه به نتایج مناسبی دست نیافت.

در سال ۱۳۶۹ بالاخره شورایعالی برنامه‌ریزی در تاریخ ۱۷/۴/۱۳۶۹ مشخصات کلی ، برنامه‌ها و سر فصل دروس دوره دکترای مهندسی برق را  که ضمن آن مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک ، یکی از رشته‌های تخصصی برق ، در کنار رشته های الکترونیک ، قدرت ، کنترل و غیره بود ، تصویب و به دانشگاه‌ها ابلاغ کرد.

دوره کارشناسی مهندسی پزشکی اولین بار در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب در سال ۱۳۷۲ به پذیرش دانشجوی دوره شبانه و روزانه پرداختند و در سال ۱۳۷۴ اولین دانشجویان کارشناسی از طریق کنکور سراسری مهندسی پزشکی در دانشکده مهندسی پزشکی دانشگاه صنعتی امیرکبیر پذیرفته شدند و به دنبال آن دانشگاه سهند تبریز ، دانشگاه اصفهان ، دانشگاه شاهد ، دانشگاه پیام نور ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات و همچنین دانشگاه آزاد واحد دزفول ، دانشگاه آزاد واحد مشهد ، دانشگاه آزاد واحد قزوین ، دانشگاه آزاد واحد تبریز ، دانشگاه آزاد واحد خمینی‌شهر و …) دوره‌های کارشناسی مهندسی پزشکی را دایر و در سال ۱۳۸۹ درخواست تأسیس این دوره را برای دیگر دانشگاه‌ها بررسی کردند. اکنون شاهد گسترش ، تصویب و راه اندازی این دوره با سرعت هرچه تمام در سطح کشور هستیم. دانشگاه‌های مختلف آموزش عالی کشور ، بخش دولتی و غیر دولتی در سه گرایش و سه مقطع(کارشناسی مهندسی پزشکی,کارشناسی ارشد مهندسی پزشکی,دکتری مهندسی پزشکی ) به فعالیت آموزشی و پژوهشی معمول در این زمینه پرداخته‌اند. در حال حاضر با توجه به کاربردی بودن رشته مهندسی پزشکی در عرصه بهداشت و درمان ، گرایش چهارم این رشته در وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی در مقطع کارشناسی ارشد و در دانشگاه آزاد اسلامی با نام مهندسی پزشکی گرایش بالینی مصوب شده و برنامه درسی آن براساس آخرین یافته‌های علمی-آموزشی در حال شکل‌گیری است. همچنین ، گرایش انفورماتیک پزشکی به عنوان رشته ای نو در دانشگاه‌های تربیت مدرس ، علوم پزشکی مشهد ، علوم پزشکی شهید بهشتی ، علوم پزشکی تهران و علوم پزشکی ایران در حال تدریس است. علاوه بر این ، رشته ی مهندسی ورزش و مهندسی توانبخشی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه آزاد اسلامی تأسیس شده و در حال پذیرش دانشجو هستند. مهندسی بافت نیز در چندین دانشگاه کشور مصوب شده است.

 

 

گرایش های رشته مهندسی پزشکی

هم اکنون در ایران در مقاطع مختلف آموزش عالی گرایش‌های رشته مهندسی پزشکی به شرح زیر می باشد:

• مهندسی پزشکی گرایش بالینی
• مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک
• مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک
• مهندسی پزشکی گرایش بیومواد(بیومتریال)
• مهندسی پزشکی گرایش مهندسی بافت
• مهندسی پزشکی گرایش پردازش تصاویر پزشکی
• مهندسی پزشکی گرایش مهندسی توانبخشی
• مهندسی پزشکی گرایش مهندسی ورزش
• مهندسی پزشکی گرایش مدل سازی سیستم‌های فیزیولوژیکی
• مهندسی پزشکی گرایش ابزار دقیق در مهندسی پزشکی
• مهندسی پزشکی گرایش مدیریت فناوری اطلاعات پزشکی

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش بالینی (Clinical engineering)

از رشته های تخصصی شاخه مهندسی پزشکی است که مسئولیت پیاده سازی تکنولوژی پزشکی و بهینه سازی خدمات بهداشتی و درمانی دارد.نقش مهندسی پزشکی بالینی شامل آموزش و نظارت تکنسین تجهیزات پزشکی(biomedical equipment technicians BMETs)، همکاری با قانون گذاران و بازرسین بیمارستان های دولتی و دادن مشاوره‌ی فنی برای دیگر کارکنان بیمارستان مانند پزشکان، مدیران، آی تی و…. می باشد.مهندس پزشکی گرایش بالینی همچنین براساس تجربه‌های بالینی خود به تولیدکنندگان وسایل پزشکی در زمینه بهبود طراحی‌های آینده شان مشاوره می‌دهد درحالی که به عنوان ناظر بر پیشرفت قسمت‌های فنی بیمارستا‌ن‌ها، الگوهای خرید آن‌هارا با توجه به بخش تولید راهنمایی می‌کند.

توجه اصلی آن‌ها بر اجرای عملی تکنولوژی باعث شده که مهندسین این رشته بیشتر به سمت دوباره طراحی و پیکربندی دوباره گرایش پیداکنند .در حال حاضر در این برهه زمانی، بیشتر تلاش‌ها برای گسترش تاثیر مهندسی پزشکی بالینی در مسیر زیست پزشکی نوین است.مهندس پزشکی بالینی در نقش‌های مختلف خود، ازآنجایی که به هردو نقطه نظر (تولید و مصرف کننده)”در خط مقدم” نزدیک است و هم در ساخت و فرایند محصولات آموزش دیده است، به شکل یک “پل یا رابط” بین تولید کننده‌های محصولات پزشکی و مصرف کنندگان نهایی است.بخش‌های مهندسی پزشکی بالینی بیمارستان‌های بزرگ گاهی اوقات نه تنها مهندسان زیست پزشکی را استخدام می‌کنند، بلکه از مهندسین صنعتی / سیستم برای تحقیق در عملیات‌ها، عوامل انسانی، تجزیه و تحلیل هزینه، ایمنی، و غیره کمک می‌گیرند.

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش بیوالکتریک (Bioelectric)

گرایش بیوالکتریک از رشته مهندسی پزشکی دامنه بسیار وسیعی را شامل می شود اما در تعریفی کوتاه ، بیوالکتریک را می توان علم استفاده از اصول الکتریکی ، مغناطیسی و الکترومغناطیسی در حوزه پزشکی دانست ؛ همچنین الگوبرداری از سیستم های بیولوژیکی در طراحی های نوین مهندسی نیز در حیطه این علم قرار دارد . در واقع یک مهندس بیوالکتریک علاوه بر این که به تمام گرایشهای مهندسی برق (به ویژه گرایش الکترونیک در مقطع کارشناسی و گرایشهای کنترل و مخابرات در مقاطع بالاتر) با دیدگاهی از حوزه علم خود نظر دارد ، از برخی از شاخه های مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات نیز در حیطه علم مهندسی پزشکی یاری می جوید . هدف از ایجاد این گرایش در مقطع کارشناسی ، تربیت مهندسان الکترونیکی است که با گذراندن واحدهای درسی و آزمایشگاهی نظیر فیزیولوژی ، آناتومی و فیزیک پزشکی ، به نوعی بلوغ ذهنی و توانایی علمی در حوزه پزشکی دست یابند . دانشجویان پس از فراگیری علوم پایه مهندسی مثل ریاضی و فیزیک و تا حد مختصری علوم پایه پزشکی با مدارهای الکتریکی و تکنیکهای بکار رفته در تجهیزات پزشکی مانند سیستمهای تصویر برداری ، سیستمهای پرتوپزشکی ، سیستمهای بکار رفته در اتاق عمل و بخش های CCU و ICU و تجهیزات الکتریکی بکار رفته در بدن آشنا می شوند . البته این آشنایی ها محدود می باشد و جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه ، تحصیل در مقاطع بالاتر مورد نیاز است .

 

اهم حوزه هایی که یک مهندس بیوالکتریک در آن فعالیت می کند عبارتند از :

الف – پردازش سیگنال های حیاتی

ب – پردازش تصاویر پزشکی و سیستم های تصویربرداری

پ – پردازش صوت وگفتار و طراحی سیستم های گفتار درمانی جهت کمک به معلولین گفتاری

ت – مدلسازی سیستم های بیولوژیک

ث – طراحی بخش های الکترونیکی و کنترل اعضاء و اندام مصنوعی و ساخت وسایل توانبخشی

ج – ثبت سیگنال های حیاتی و طراحی سیستم های مانیتورینگ بیمارستانی

چ – طراحی و ساخت سیستم های درمانی و آزمایشگاهی پزشکی

 

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک (Biomechanics)

رشته مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک به استفاده از مکانیک کلاسیک  در زمینه‌های علوم زیستی و سیستم های بیولوژیکی مانند انسان، جانوران، گیاه، اندام، یاخته(سلول) است.شاید یکی از بهترین تعاریف از بیومکانیک را هربرت هتزه در سال ۱۹۷۴ میلادی بیان کرده است:”بیومکانیک مطالعه ساختار و عملکرد سیستم های بیولوژیکی با استفاده از روش های مکانیک است”واژه بیومکانیک در ابتدای دهه ۱۹۷۰ توسعه یافت، که توصیف کننده استفاده از مهندسی مکانیک در سامانه‌های زیست‌شناسی و مهندسی پزشکی است می‌پردازد. استفاده از قوانین دینامیک جامدات برای تحلیلهای حرکتی؛ دینامیک سیالات برای ارزیابی جریانهای درون محیطهای زیستی؛ ترمودینامیک و انتقال حرارت برای تحلیل رفتارهای سلولی و انتقال مواد و جرم بین موجود زنده و محیط و رباتیک برای خلق وسایل تشخیصی و درمانی جدید نیازمند درک مسایل محیطهای زنده از زاویهٔ مهندسی است. پیشرفت در این شاخه به ساخت قلب مصنوعی، دریچه‌های قلب، ساخت مفاصل مصنوعی، ساخت ارتزها و پروتزها، ابزارهای کمکی تشخیصی و جراحی، درک بهتر از عملیات و کارکرد قلب، ریه، شریان‌ها، مویرگ‌ها، استخوان‌ها، غضروف‌ها، تاندون‌ها، دیسکهای بین مهره‌ای و پیوندهای سیستم اسکلتی-عضلانی بدن شده‌است.

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش بیومواد (Biomaterial)

رشته مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال از حدود ۵۰ سال پيش به عنوان يك زمينه‌ ی‌ علمی مطرح شد و همانند ديگر گرايش‌های مهندسی پزشكی برپايه‌ ی تركيب چند رشته بنا شد. در اين رشته‌ بطور معمول برروی تهيه‌ ی مواد گوناگون مصنوعی و طبيعی، طراحی روش‌های ساخت و قالب‌گيری نهايی ماده و در نهايت اصلاح مواد برای كاربرد اختصاصی در پزشكی تحقيق صورت مي‌گيرد. توسعه‌ ی انواع مدل‌های وسايل پزشكی نيازمند انتخاب، ساخت و آزمايش مواد است كه لازمه‌ ی آن درك و فهم درست از شيمي و فيزيك مواد و شناخت محيط بيولوژيك بدن است. به عبارت ديگر بايد توجه داشت كه آينده‌ی علم بيومتريال در گرو توانائي ما در فهم كشفيات جديد در شيمي، فيزيك، بيولوژی و پزشكی است.

بطور كلی موارد استفاده‌ی بيومتريال‌ها در جايگزينی و تعويض اعضاء و اندام‌هايی از بدن است كه بر اثر بيماری يا آسيب، كاربری خود را از دست داده‌اند تا از اين طريق جراحت يا بيماری اعضاء مذكور التيام پذيرد، كاربري و عمل آنها اصلاح شود و ناهنجاری يا وضعيت غير طبيعی آنها تصحيح گردد.

همچنان كه اشاره شد نقش رشته‌ ی بيومتريال به طور قابل توجهی تحت تأثير پيشرفت‌های بدست آمده در بسياری از زمينه‌های پزشكی و مهندسی بوده است. در واقع وظيفه‌ی اصلي يك مهندس بيومتريال بدست آوردن اطلاعات لازم برای حل مسائل عملی و متداول در زمينه ی مواد مرتبط با بدن انسان است.

بطور مثال از آنجاكه بسياری از اعضاء و بافت‌های جايگزين شونده، آسيب ديده و يا بيمار هستند، لذا يك محقق بايد تغييرات سلولی را بشناسد كه منجر به نارسايی عملكرد سلول و رفتار غير معمول آن می ‌گردد.در بسیاری ازموارد اثر بيومتريال و يا وسيله‌ ی پزشكی روی بافت، تنها بعد از در تماس قرار دادن ماده و سلول مشخص می ‌شود و لذا محققان بيومتريال بايد قادر باشند اثرات بيومتريال را روی سلول، بافت و اعضاء ارزيابی كنند. انجام بررسی‌های ايمنی، نيازمند درك چگونگی واكنش سلول و بافت با ماده كاشتنی است.

رشته‌ ی بيومتريال با توجه به سابقه‌ ی طولانی مدت درجايگزينی بافت‌ها توسط مواد طبيعی و يا مواد ساخته‌ ی دست بشر بطور چشمگيری در قرن بيستم پيشرفت كرده است. بطوركلی مواد مورد استفاده در بدن را به چهار گروه عمده دسته‌بندی می‌كنند كه عبارتند از فلزات، سراميك‌ها، پليمرها و كامپوزيت‌ها.

در بيومتريال زمينه‌های مختلف و رو به رشدی وجود دارد كه از آن جمله می ‌توان به مهندسی بافت، سيستم‌های رهايش كنترل شده دارو، اصلاح سطوح مواد، نانوتكنولوژی، بيوسنسورها و . . . اشاره كرد كه هر يك در جايگاه خود خدمات منحصر بفردی در جهت بهبود زندگی انسان ارائه می دهند. لازم به ذكر است كه مهندسی بافت، سيستم‌های انتقال دارو و بيوسنسورها از جمله مواردی هستند كه منحصر به رشته‌ ی بيومتريال هستند. به عنوان مثال در زمينه‌ ی رهايش كنترل شده‌ ی دارو اميدها ی زيادی برای درمان يا تسكين بيماری‌های خطرناك و صعب العلاجي مانند سرطان، فشار خون و ديابت فراهم گرديده است، يا در زمينه مهندسی بافت ترميم اعصاب قطع شده وجايگزينی غضروف از جمله موارد مورد تحقيق است.

با توجه به مطالب آموزش داده شده در طول دوران تحصيل دانشگاهی، بطور خلاصه توانايی‌های يك مهندس پزشکی بيومتريال را می‌توان بدين صورت برشمرد:

۱ – آشنايی كامل با علم توليد و كاربرد مواد شامل پليمرها، فلزات، سراميك‌ها و كامپوزيت‌ها

۲ –  شناخت كافي در زمينه‌ ی برقراری ارتباط مواد با محيط بيولوژيك بدن نظير آناتومی و فيزيولوژی بافت‌های مختلف بدن

۳ –  روش‌های اصلاح سطح، پوشش‌دهي مواد و بهينه نمودن خصوصيات سطحی

۴ –  آشنايی كامل با مبحث مهندسی بافت كه يكی از جديدترين دستاوردهای بشر براي دستيابی به جايگزين‌های مصنوعی است. عمر رشته مهندسی پزشکی گرایش بیومتریال(بیومواد) در دنيا كمتر از ۲۰ سال است كه خوشبختانه در ايران نيز تحقيقات گسترده و دامنه‌داری در مورد آن انجام شده است. از آن‌جمله می‌توان به ساخت داربست‌های مهندسی بافت استخوان، غضروف، پوست و . . . توسط دانشجويان دانشگاه صنعتي اميركبير اشاره نمود.

۵ – آشنايی با روش‌های نوين دارورساني وانتقال كنترل شده داروها به بدن. به عنوان مثال نحوه‌ی انتقال طولانی مدت داروهای ضد بارداری (نورپلنت)

۶ – شناخت روش‌هاي تخريب پليمرها، خوردگي فلزات و اضمحلال سراميك‌ها

۷ – آشنايي با مبحث بيوسنسورها

۸ – آشنایی مقدماتی با اصول و عملكرد تجهيزات پزشكی و سيستم‌های آن

 

بدين ترتيب، با توجه به منابع بسيار فراوان مواد اوليه فلزی، سراميكی و پليمری در كشور و توانمندی مهندسان ايرانی، شرايط مناسبی برای رسيدن به خودكفايی و يا محدود كردن واردات بسياری از تجهيزات پزشكی مورد نياز كشور فراهم شده‌ است. لذا بايد گفت كه توجه بيشتر به رشته مهندسی پزشکی گرایش بیومواد می‌تواند سبب تقويت زمينه‌های ارتباطی پزشكان و مهندسان در جهت رفع مشكلات پزشكی در قالب همكاريهای مشترك گردد.

از آنجاكه رشته‌ ی بيومتريال يك رشته‌ی تازه تأسيس در بسياری از دانشگاه‌های جهان است، بنابراين با توجه ويژه به آن مي‌توان حداقل در اين رشته فاصله علمی كشور را با ديگركشورهای پيشرو تا حدود زيادی كاهش داد، بويژه در زمينه‌ی نانوتكنولوژی كه ازاولويت‌های مهم بسياری ازكشورها و از جمله كشور عزيزمان است. تربيت نيروهای متخصص متناسب با نياز كشور و طبيعت چند جانبه‌ی اين علم باعث می‌شود تا متخصصان بيومتريال با جمع كردن جنبه‌های مختلف علوم، بهترين راه حل‌های عملی را برای مشكلات پزشكی پيدا كنند.

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش مهندسی بافت

رشته مهندسی پزشکی گرایش بافت عبارتست از استفاده از اصول و روشهای مهندسی و علوم زیستی جهت درک عمیق ارتباط بین ساختمان و عملکرد بافتهای بدن پستانداران در شرایط مختلف سلامت و بیماری و تولید جایگزین های بیولوژیک جهت بازسازی ، حفظ و یا بهبود عملکرد بافتها.

این رشته بیشتر در زمینهٔ پزشکی و در گستره میکروسکوپیک فعالیت دارد. در این شاخه تخصص درآناتومی، بیوشیمی و مکانیک سلول‌ها و ساختارهای درون سلولی برای درک بیشتر  فرایند بیماری و توانایی داخل شدن به بخشهای ویژه سلول لازم است. هدف این شاخه که در اواخر قرن بیستم پایه‌گذاری شده‌است، مطالعه و تهیه مدل‌های ایده‌آل از ماکرومولکول‌ها و ساختار سلولی است که منجر به درک بهتر پدیده‌های درون یاخته‌ای و همچنین فهم عمیق‌تر مکانیسم تاثیر عملکرد ناصحیح آنها در بروز حالات بیماری می‌شود. به علاوه این مدل‌ها سبب ارزیابی موثرتر فرضیه‌ها و نظریه‌های درمانی مانند طراحی انواع پروتئینها با خصوصیات منحصر به فرد لیگاند-رسپتوری می‌گردد.

از جمله اهداف دیگر این شاخه، مطالعه و مدل‌سازی ساختار سلول و فرایند بازیابی جراحات در بافت‌های آسیب ‌دیده به منظور ارائه روش‌های درمانی بهینه ‌تر جهت تقلیل و رفع ضایعات بافتی و همچنین تولید نمونه‌های مصنوعی برای جایگزینی آنهاست. به این منظور علل و مکانیسم‌های تبدیل سلول‌های بنیادی‎ به بافت‌ها و ارگانهای مختلف بررسی و با استفاده از مدل‌های بدست آمده بافت‌های آسیب دیده ترمیم یا در خارج از بدن به صورت مصنوعی تولید می‌شود. از جمله این بافتها و ارگانها می‌توان به استخوان، غضروف، کبد، پانکراس، پوست و رگ‌های خونی اشاره کرد.‏

یکی از روشهای موثر و رایج در درمان بسیاری از بیماریها پیوند اعضاء می باشد. یافتن منابع پیوند مناسب بسیارمشکل است. برای حل این مشکلات و یافتن منابع جدید پیوند، متخصصان  این رشته با استفاده از سلولهای خود فرد و همچنین قالبهایی از بیو مواد که پس از پیوند پاسخ ایمنی را بر انگیخته نکند و به راحتی در بدن قابل جذب باشد، می توانند منابع جدید پیوند تهیه نمایند و از رنج بیماران بکاهند.

در مهندسی پزشکی گرایش بافت ابتدا یک ماده متخلخل به عنوان ماتریکس خارج سلولی یا داربست برای رشد سلول‌ها تهیه شده و سپس عوامل رشد بر روی آن قرار می‌گیرد. پس از رشد مناسب سلول‌ها در فضای تخلخل‌ها، داربست از محیط آزمایشگاه به درون بدن موجود زنده منتقل می‌شود. به تدریج رگها به داربست نفوذ می‌کنند تا بتوانند سلول‌ها را تغذیه نمایند. در بافت‌های نرم بدن داربست تخریب شده و بافت جدید جایگزین آن می‌شود ولی در بافت‌های سخت، می‌توان از موادی بهره گرفت، که لزوماً تخریب پذیر نباشند.

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش پردازش تصاویر پزشکی

در رشته مهندسی پزشکی گرایش پردازش تصاویر پزشکی اطلاعات جمع‌آوری شده در تغییرات پدیده‌های فیزیکی در بدن را با بهره‌گیری از تکنولوژی تحلیل پردازش الکتریکی و سرعت بالای آن تجزیه و تحلیل می‌کنند و به صورت یک تصویر در می‌آورند و اغلب این تصاویر را می‌توان با اعمال غیر تهاجمی (بدون آسیب) بدست آورد به نحوی که هیچ اثر دردی برای بیمار نداشته باشد. در مهندسی پزشکی گرایش پردازش تصاویر پزشکی تهیه تصویر از اجزاء ایستای بدن مانند استخوانها و بافتها و ادغام ویژگی‌های منحصر به فرد حالت‌های مختلف تصویربرداری مثل   SCAN ‏CT‏ (سی تی اسکن) و ‏MRI‏ (ام آر آی) جهت تهیه تصاویر گویاتر مانند تصاویر سه‌ بعدی و همچنین ارائه الگوریتم‌های پردازشی برای مدل‌سازی بافت‌های سالم و ضایعات آنها جهت ارائه روش‌های تشخیصی دقیق تر و غیر تهاجمی مورد بررسی قرارمی‌گیرد.‏ همچنین بررسی فیزیولوژی و حرکت بافت‌های دینامیک در بدن مانند قلب وعروق ازطریق تصویربرداری عملکردی‎(Functional Imaging) ‎‏ و تکنیک‌های ‏بی‌درنگ (Real Time)‏ و همچنین مدل‌سازی این رفتارها در بافت‌های سالم و ناسالم در جهت تشخیص بهتر ناهنجاریها و تصویربرداری مولکولی به منظور مطالعه موقعیت، ساختار و حرکت مولکول‌ها (مانند مولکول‌ها و سلول‌های سرطانی) و توجیه این حرکات بر اساس الگوریتم‌های آماری و همچنین مطالعه و مدل‌سازی مکانیسم‌های مختلف حیات در سطح مولکولی به صورت غیرتهاجمی برای ارائه روش‌های درمانی دقیق‌تر مثل طراحی آنتی‌بادیها و ردیابی آنها برای از بین بردن بهتر مولکول‌ها و سلول‌های مهاجم و تقلیل آسیب به سلولهای سالم بدن مورد نظر است.

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش مهندسی توانبخشی

رشته مهندسی پزشکی گرایش توانبخشی به معنی کاربرد علوم و تکنولوژی مهندسی در توانبخشی است. در مهندسی توانبخشی، تکنولوژی برای جایگزین کردن یا تقویت یک عمل فیزیکی که دچار اختلال شده یا از بین رفته است، به کار گرفته می‌شود. رشته مهندسی پزشکی گرایش توانبخشی، شامل طراحی، ساخت و راه‌اندازی دستگاه‌هایی می‌باشد که به افراد در غلبه بر محدودیتها و معلولیت‌ها کمک می‌کنند. هدف اصلی در رشته مهندسی پزشکی گرایش توانبخشی کاربرد علم و تکنولوژی دربهبود کیفیت زندگی افراد معلول است. به عبارت دیگر مهندسی توانبخشی کاربرد دستاوردهای بشر در زمینه‌ها و شاخه‌های متنوع علوم، فناوری و مهندسی در توانمندسازی و بهبود کیفیت زندگی برای افرادی است که محدودیت حسی و حرکتی حتی در سطوح نزدیک به سلامت دارند. در این حوزه طیف وسیعی از افراد جامعه مورد توجه واقع می‌شوند. روش‌ها و فناوری‌هایی که در حوزه علوم مهندسی بدست آمده، برای افزایش سطح خدمات توانبخشی گسترش یافته است. طراحی، ساخت و راه‌اندازی دستگاه‌های پزشکی که به افراد درغلبه برعوارض ناتوانایی‌ها و معلولیت‌های موقت، دائمی یا افزایش قابلیت‌ها و توانمندی‌های خود کمک می‌کنند، بخشی از حوزه مهندسی توانبخشی است.

مهندس توانبخشی یک عضو مؤثر در تیم توانبخشی است. برای روشن‌تر شدن نقش یک مهندس پزشکی گرایش توانبخشی باید جایگاه مهندس توانبخشی و سایر اعضای در تیم توانبخشی به خوبی تبیین شده باشد. یک تیم توانبخشی هنگامی شکل می‌گیرد که یک مددجو برای اولین بار به کلینیک توانبخشی مراجعه می‌کند. در کلینیک ابتدا یک نفر سرپرست برای ارزیابی وضعیت مددجو و طراحی و مدیریت برنامه توانبخشی برای آن شخص انتخاب می‌شود. سرپرست متناسب با نوع درخواست، سوابق بیماری‌ها و مشکلات پیشین و وضعیت فیزیکی آن شخص، آزمایشات و ارزیابی‌هایی از آن شخص بعمل می‌آورد. سرپرست پس از تکمیل فرآیند تشخیص، متناسب با نیاز آن شخص به خدمات توانبخشی، یک برنامه توانبخشی برای آن شخص طراحی می‌کند. هر قسمت از این برنامه به متخصصان و تجهیزات خاصی نیاز دارد. هر یک از متخصصان توانبخشی برای ارائه خدمات خاصی تعلیم دیده‌اند و دراجرای برنامه توانبخشی ملاحظات خاص مورد نظر خود را با اعضای تیم تبادل می‌نمایند. برخی تجهیزات توانبخشی متناسب با هر مددجو باید طراحی و ساخته شود. طراحی و ساخت این دستگاه‌ها به سفارش سرپرست تیم توانبخشی و برعهده متخصص مهندسی توانبخشی قرار دارد.

مهندس توانبخشی باید وسایل و دستگاه‌های مورد نیاز را بگونه‌ای طراحی و تولید کند که هم حداکثر استفاده مفید از قابلیت‌های جسمی، حسی و حرکتی موجود مددجو شده باشد و هم کارآیی وسیله درمانی ساخته شده در روند درمان مددجو افزایش یابد.

در یک تیم توانبخشی، مهندس پزشکی گرایش توانبخشی زمینه‌های مختلف مهندسی و توانبخشی را به گونه‌ای به کار می‌گیرد تا فرد معلول، متناسب با میزان معلولیت و محدودیت، امکان استفاده از قابلیت‌های جایگزین، ابزار و تجهیزات مناسب برای درمان و برای انجام فعالیت‌های روزانه خود را داشته باشد.

وظایف مهندسان پزشکی گرایش توانبخشی در جامعه:

حوزه فعالیت گسترده مهندسان توانبخشی، طیف وسیعی از وظایف را برای آنها ایجاد کرده است. در این مقاله چهار محور عمده از این وظایف بیان می‌شود.

۱ – راهبردهایی برای کمک به افراد در غلبه بر محدودیت ها، تدبیر نمایند.

۲ – دستاوردهای علمی و فنی را برای به حداقل رساندن محدودیت‌های حسی و حرکتی افراد معلول بکار گیرند.

۳ – طراحی و ساخت دستگاه‌های پزشکی کمکی برای انجام کار مورد نظر، متکی بر سیستم‌های حساس آسیب‌ناپذیر یا آسیب‌پذیر جزئی باشند.

۴ – دانش وسیعی در زمینه بدن انسان برای سنجش محدودیت‌ها و نیازهای مددجو در اختیار داشته ‌باشند تا بتوانند تکنیکها و تجهیزات پزشکی مناسب برای غلبه با آن نقائص پیشنهاد نمایند.

 

کاربردهای رشته مهندسی پزشکی گرایش توانبخشی

امروزه مهندسی توانبخشی کاربردهای متعددی یافته است که بطور عمده بر مبنای طراحی، بهینه‌سازی و توسعه تکنولوژی برای ارائه خدمات بهتر توانبخشی استوار است. برخی از این کاربردها  شامل موارد زیر است:

۱ – طراحی مراکز زندگی مستقل که به معلولان جسمی یا ذهنی اجازه می‌دهد با استفاده از سرویس‌های کمکی، زندگی مستقلی داشته باشند.

۲ – ایجاد و راه اندازی سیستم‌های ارتباطی تکمیلی که توانایی ارتباط را برای افراد ناتوان فراهم می‌سازد.

۳ – طراحی وسایلی که به بهبود کیفیت زندگی و سلامت مددجو کمک کند.

۴ – طراحی و بهینه سازی صندلی ویلچیر براساس اصول مهندسی

۵ – استفاده از اصلاح فضای کاری برای ایجاد محیطی که افراد معلول بتوانند در جریان کار شرکت کنند.

۶ – اصلاح تجهیزاتی مانند چرخ فرمان، پدال گاز، یا پدال ترمز بطوریکه فرد معلول بتواند بطور مستقل وسیله نقلیه موتوری را براند.

۷ – طراحی رباتهایی که به معلولین، سالمندان و بیماران درانجام فعالیتهای روزمره کمک نماید.

۸ – طراحی تجهیزات کمک شنوایی، کمک بینایی، کمک گویایی و کمک بساوایی

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش مدل‌سازی سیستم‌های فیزیولوژیکی

در این زمینه سعی می‌شود با استفاده از قوانین موجود در مهندسی و تکنیک‌های پیشرفته و ابزار لازم یک طرح کلی و جامع از ارگان‌های زنده، از باکتری گرفته تا انسان، تهیه می‌کنند. در این رشته برای تحلیل اطلاعات حاصل از آزمایشها و فرمول‌بندی کردن جزئیات فیزیولوژیکی با روابط ریاضی، از مدل‌سازی کامپیوتری استفاده می‌شود. سیستم‌های زنده دارای یک مجموعه بسیار با قاعده به همراه بازخورد برای کنترل خود هستند.ازجمله علومی که با مدل سازی سیستمهای بیولوزیکی دربستره مهندسی پزشکی با یک فرمت جدید می توان تحلیل کرد علوم پزشکی مشرق زمین است فی الجمله طب سنتی ایران وچین که گستره ای از پارامدیک دست نیافته است وشاید به علت قدمتش با پزشکی نوپای غربی همپا نشده وسرشار از رموز واسرار است.

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش ابزار دقیق

رشته مهندسی پزشکی گرایش ابزار دقیق ، کاربرد الکترونيک و اصول و تکنيک های اندازه گيری در توسعه دستگاه هايی است که در تشخيص و درمان بيماری ها به کار گرفته می شود. کامپيوترها به طور فزاينده ای در گرایش بيوالکتريک و گرایش ابزار دقيق اهميت يافته اند. محدوده کاربرد کامپيوتر در رشته مهندسی پزشکی گرایش بيوالکتريک، از ميکروپروسسورهايی که برای انجام کارهای گوناگون درتجهيزات پزشکی تک منظوره مورد استفاده قرار می گيرد تا توان محاسبه ای که در پردازش حجم بالايی از اطلاعات در يک سيستم تصوير برداری پزشکی مورد نياز می باشد، تغيير می کند. سیستم‌های تصویربرداری پزشکی به وسیله مهندسان پزشکی گرایش ابزار دقیق ساخته می‌شوند.

 

رشته مهندسی پزشکی گرایش مدیریت فناوری اطلاعات پزشکی

فناوری اطلاعات همان طور که به‌وسیله انجمن فناوری اطلاعات آمریکا (ITAA‎) تعریف شده‌است، به مطالعه، طراحی، توسعه، پیاده‌سازی، پشتیبانی یا مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر رایانه، خصوصا برنامه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزار رایانه می‌پردازد.

به طور کوتاه، فناوری اطلاعات با مسائلی مانند استفاده از رایانه‌ها و نرم‌افزار سروکار دارد تا از این طریق تبدیل، ذخیره، حفاظت، پردازش، انتقال و بازیابی اطلاعات به شکلی مطمئن و ایمن انجام پذیرد.

دانش فناوری اطلاعات و رایانه با هم فرق می‌کنند، هرچند در موارد زیادی نیز با هم اشتراک دارند. به طور خلاصه اگر علم رایانه را مشابه مهندسی مکانیک بگیریم، فناوری اطلاعات مشابه صنعت حمل و نقل است و این یعنی فناوری اطلاعات بسیار از علم رایانه وسیع‌تر (و پیچیده تر) است. این اصطلاح در دهه ۱۹۹۰ جایگزین اصطلاحات پردازش داده‌ها و سیستم‌های اطلاعات مدیریت شد که در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۶۰ بسیار رایج بودند. فناوری اطلاعات معمولاً به کلیه فناوریهایی اشاره دارد که در پنج حوزه جمع آوری، ذخیره سازی، پردازش، انتقال و نمایش اطلاعات کاربرد دارند.

اخیرا تغییر اندکی در این عبارت داده می‌شود تا این اصطلاح به طور روشن دایره ارتباطات مخابراتی را نیز شامل گردد. بنابراین عده‌ای بیشتر مایلند تا عبارت «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (فاوا) (Information and Communications Technology) یا به اختصار ICT را به کار برند.

دوره کارشناسی ارشد فناوری اطلاعات پزشکی به عنوان گرایش جدید از رشته مهندسی پزشکی پیشنهاد شده است.ضرورت وجود اطلاع رسانی پزشکی در حوزه پزشکی در دهه های گذشته از عوامل مهم در توجیه فناوری اطلاعات به عنوان یک رشته کاربردی مهم در دهه اخیر بوده است.نظر به گسترش سریع حوزه فناوری اطلاعات مدیریت در این حوزه اهمیت روزافزونی یافته است. فناوری اطلاعات پزشکی هم اکنون از زمینه های مهم فناوری اطلاعات است و طبیعتاْ مدیریت فناوری اطلاعات در این حوزه اهمیت زیادی دارد.

 

هدف از رشته مهندسی فناوری اطلاعات پزشكی چیست؟

اما هدف از رشته مهندسی فناوری اطلاعات پزشكی، ایجاد تعامل بین ICT و حوزه بهداشت و درمان و استفاده از خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات (جمع‌آوری، ذخيره وبازيابی، ارسال، پردازش و بازنمايی اطلاعات) در حوزه سلامت و پزشكی است.

دانشجويان رشته مهندسی فناوری اطلاعات پزشکی در دوران تحصیل در يكی از زمينه‌های پزشكی از راه دور، سيستم‌های اطلاعات سلامت، سيستم‌های هوشمند در سلامت و مديريت و سياست گذاری كلان فناوری اطلاعات در سلامت تخصص پيدا می کنند.

 

فرصت های شغلی و بازارکار رشته مهندسی پزشکی گرایش فناوری اطلاعات پزشکی

مشاغل زیر به طور مستقیم به این رشته تحصیلی ارتباط دارد و دانش آموختگان در صورت فعالیت در این مشاغل بیشترین ارتباط را بین رشته تحصیلی و شغل خود برقرار خواهند کرد :

 

۱ – کارشناس استقرار نرم افزار

۲ – برنامه نویس

۳ – مدیر وب سایت (وبمستر)

۴ – کارشناس پایگاه داده

۵ – طراح وب

۶ – پژوهشگر علوم کامپیوتر

۷ – کارشناس / مدیر شبکه

۸ – کارشناس امنیت اطلاعات

۹ – تحلیلگر و طراح نرم افزار

۱۰ – کارشناس پشتیبانی نرم افزار

۱۱ – استاد دانشگاه

 

زمینه‌های تحقیقاتی در رشته مهندسی پزشکی

برخی از زمینه‌های تحقیقاتی که دانشجویان رشته مهندسی پزشکی می‌توانند در آن فعالیت کنند عبارتند از:

 

۱ ـ پردازش سیگنالهای حیاتی.

۲ ـ پردازش تصویر در پزشکی و سیستم‌های آندوسکوپی.

۳ ـ کاربرد لیزر در پزشکی.

۴ ـ مدل ‌سازی و تجزیه و تحلیل (آنالیز) سیستم‌های فیزیولوژیک.

۵ ـ به کارگیری رباتیک در طراحی‌های پزشکی.

۶ ـ سیستم‌های هوشمند و علوم شناختی.

۷ ـ دست سیبرنتیکی و سیستم‌های عصبی و عضلانی.

۸ ـ مهندسی توانبخشی و اندام‌های مصنوعی.

۹ ـ پردازش گفتار و نوشتار.

۱۰ ـ بررسی پدیده‌ی خواب و بیهوشی.

۱۱ ـ کاربرد فلزات و سایر مواد دربدن.

۱۲ ـ رگ‌های مصنوعی و کاربرد لیزر در تولید اجزای زیست سازگاردربدن.

۱۳ ـ شبکه‌های عصبی، مدل‌سازی ساختار و توابع عملکرد مغز انسانی، مدل‌سازی درک و تولید گفتار درانسان.

 

طرح های تحقیقاتی و پروژه های رشته مهندسی پزشکی:

نمونه‌هایی از طرح‌های تحقیقاتی و پروژه های که توسط دانشجویان رشته‌ی مهندسی پزشکی انجام شده است، به شرح زیر است:

۱ – طرح (پروژه) پای مصنوعی.

۲ – طراحی و ساخت پروژه دستگاه فشارسنج.

۳ – طراحی و ساخت پروژه دستگاه آپتولموسکوپی.

۴ – طراحی و ساخت پروژه دستگاه تنفس مصنوعی.

۵ – تشخیص بیماری از طریق بررسی پتانسیل های برانگیخته MS5

۶ – طراحی و ساخت پروژه دستگاه دیاترمی.

۷ – تفسیراتوماتیک ECG به منظور تشخیص بیماری های قلب و عروقی.

۸ – آشکارسازی توسط تکنیک های هوشمند.

۹ – بررسی بیماری‌های پارکینسون توسط تفسیر دست نوشته.

۱۰- طراحی و ساخت پروژه هوترمانیتورینگ.

۱۱- طراحی و ساخت پروژه سنسور فنواکوستیک.

۱۲- تجزیه و تحلیل (آنالیز) یک نمونه (مدل) ریاضی برای جریان خون در دریچه‌های قلب با استفاده از معادلات ناویراستوکس.

۱۳ـ طراحی و ساخت پروژه دستگاه قالب‌گیری دورانی برای تهیه ‌ی لنزهای نرم چشم.

۱۴ـ بررسی روشهای نظری و عملی ساخت وسایل جراحی.

۱۵ـ ساخت دستگاه اندازه‌گیری بیوچسبندگی لایه‌های نرم بدن.

 

صنعت و بازار کار رشته مهندسی پزشکی

گرایش‌ها و جهت‌گیری‌های کاری رشته مهندسی پزشکی، واقعاً وسیع است و زمینه‌های مختلفی از الکترونیک و پردازش سیگنال و مباحث نرم افزاری گرفته تا طراحی ، ساخت ، راه اندازی ، نصب و تعمیر دستگاهها و قطعات پزشکی یا اندام مصنوعی، همچنین مواد به کار رفته در این وسایل را شامل می‌شود. جدا از این توضیحات، زمینه‌های کاری این رشته را می‌توان به ۳ بخش کلی تقسیم کرد:

۱- طراحی و ساخت تجهیزات پزشکی

الف – طراحی و ساخت دستگاههای آزمایشگاهی و الکترونیکی و تجهیزات مربوط به آنها، نظیر وسایل مخصوصی که با تکنیکهای خاص، عناصر موجود در یک نمونه (مثلاُ نمک خون و …) را به طرز دقیقی اندازه‌گیری کند مانند اسپکتروفتومتر که با تکنیکهای نوینی کار می‌کنند.

ب – طراحی و ساخت بخشهای مکانیکی و برقی سیستم‌های تصویرگر پزشکی، مانند سیستم‌های سونوگرافی، رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن و دیگر دستگاههای که تصاویر ثابت یا محرکی را از بسیاری از بخشهای بدن به نمایش می‌گذارند.

ج – طراحی و ساخت سیستم‌های اندازه‌گیری پزشکی و بیمارستانی، نظیر دستگاههای دریافت کننده سیگنالهای مغزی.

د – طراحی و ساخت قطعات و اندام مصنوعی بدن و موادی که در طول، تشخیص، درمان و معالجات بیماریها بکار می‌رود.

 

۲- تعمیر و نگهداری و بهینه‌سازی تجهیزات پزشکی

از دیگر زمینه‌های کاری مهندسی پزشکی می‌توان به تعمیر، نصب، راه‌اندازی و نگهداری وسایل پزشکی مورد نیاز است و البته واضح است که این نیروی مجرب باید دارای اطلاعات کافی در مورد قطعات و جزئیات کار آن وسیله یا دستگاه باشد. در کنار این موارد، مسأله بهینه سازی یا تلفیق دستگاهها و عملکرد آنها نیز مطرح است. پروژه کنترل کامپیوتری فشار خون، یا پروژه سه بعدی سازی تصویر دستگاه ام آر آی ،جزو همین بهینه سازیهاست. دامنه کاربری این زمینه چنان وسیع است که اکنون سالانه چندصد مقاله در معتبر‌ترین نشریات جهانی مهندسی پزشکی در این زمینه چاپ می‌شود و بیشترین تعداد پروژه‌ها برروی موضوع تلفیق و بهینه سازی انجام می‌شود.

 

۳- خرید و فروش تجهیزات پزشکی

بدون شک صنعت تجهیزات پزشکی، یکی از سودآورترین صنایع جهان است و البته به دلیل شرایط خاص کاربری و درگیر بودن با مقوله سلامت انسان از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است.

 

آینده‌ی شغلی، بازار کار، درآمد رشته مهندسی پزشکی:

در حال حاضر بازار کار هیچ رشته‌ای در حد ایده‌آل نیست و این شامل حال رشته‌ی مهندسی پزشکی نیز می‌شود اما بدون شک وضعیت فارغ‌التحصیلان این رشته، نسبت به رشته‌های مهندسی دیگر، مطلوب‌تر است. چون ارزش اقتصادی وسایلی که مهندسین پزشکی طراحی، تعمیر، نگهداری یا خریداری می‌کنند، بسیار بالا است. برای مثال اگر یک کامپیوتر یک یا دو میلیون تومان قیمت دارد، یک دستگاه پزشکی بطور متوسط ده‌ها میلیون تومان می‌ارزد. برای همین مسؤولان بیمارستان‌ها بطور نسبی برای حفظ و نگهداری آنها اهمیت بسیاری قائل‌اند. این امر باعث شده تا بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما حتی دانشجویان ترم‌های آخر جذب بازار کار شوند. بویژه اگر فارغ‌التحصیل این رشته اصراری نداشته باشد که در تهران کار کند، می‌تواند در شهرستان‌ها جذب بیمارستان‌ها، سازمان تامین اجتماعی و مراکز متعدد دیگر شود

فارغ‌التحصیلان همچنین می‌توانند در مراکز تحقیقاتی از قبیل موسسه‌ی استاندارد، بنیاد مستضعفان و جانبازان، مرکز تحقیقات وزارت دفاع و سایر مراکز تحقیقاتی مشغول کار شوند.

وزارت بهداشت، وزارت فرهنگ و آموزش عالی، وزارت صنایع، سازمان تامین اجتماعی، بیمارستان‌های دولتی و خصوصی و … از سایر اماکنی هستند که مهندسین پزشکی می‌تواند در آنجا مشغول به کار شوند.

 

وظایف مهندس پزشکی چیست؟

به طور کلی وظایف اصلی مهندس پزشکی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد :

۱ – انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی نظری و عملی در خصوص تولید یا بهبود کیفیت تجهیزات و دستگاه های پزشکی

۲ – طراحی و تولید لوازم ، تجهیزات و دستگاه های پزشکی

۳ – نصب و راه اندازی تجهیزات پزشکی

۴ – آموزش نحوه استفاده و نگهداری از تجهیزات و دستگاه های پزشکی به کارکنان بیمارستان ها، پزشکان و …

۵ – نظارت واجرای عملیات صادرات و واردات تجهیزات و دستگاه های پزشکی

مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندس پزشکی

داشتن مهارت و تخصص از مهم ترین عوامل موفقیت شغلی محسوب می شود. امروزه تعداد فارغ التحصیلان دانشگاهی افزایش زیادی یافته ولی تعداد افرادی که در حوزه تخصصی خود مهارت و تخصص خوبی داشته باشند، بسیار کم است. به عبارتی حتی در شرایط فعلی بازارکار نامناسب کشور، مهندس پزشکی که با علاقه وارد این حوزه شده و مهارت و تخصص خوب و مناسبی کسب کرده است، به راحتی می تواند موقعیت های شغلی بسیار مناسب همراه با درآمدی عالی را پیدا کند.

برخی از مهارت ها و توانمندی های کلی لازم برای یک مهندس پزشکی

۱ – داشتن علاقه و آشنایی کافی با علومی مانند ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست شناسی

۲ – مهندسی پزشکی باید توانایی مناسب در حوزه مهندسی مرتبط با تخصص خود داشته باشد به عنوان مثال مهندس پزشکی بیوالکتریک باید در مباحث برق و الکترونیک و مهندس پزشکی بیومکانیک در مباحث مکانیک تسلط داشته باشد.

۳ – داشتن خلاقیت و نوآوری : به دلیل جدید بودن این حوزه، بسیاری از زمینه های شغلی به تحقیقات و اختراع روش ها و ابزارهای پزشکی مربوط می شود.

۴ – علاقه به کارهای تحقیقاتی : بخشی از کار مهندس پزشکی به پژوهش و تحقیقات مربوط می شود.

۵ – آشنایی به بازاریابی و فروش : این امر به خصوص برای مهندسان پزشکی که در کار واردات و صادرات تجهیزات و دستگاه های پزشکی فعالیت می کنند ضروری است.

۶ – آشنایی با زبان انگلیسی : برای فهمیدن دستورالعمل های مربوط به نحوه استفاده و بکارگیری دستگاه ها و تجهیزات پزشکی وارداتی،دسترسی داشتن به آخرین اطلاعات و اخبار مرتبط و برقراری ارتباط با شرکت های تجهیزات پزشکی خارجی یک مهندس پزشکی باید با زبان انگلیسی نیز آشنا باشد.

۷ – مهارت های مربوط به نرم افزارهای تخصصی مهندسی پزشکی : امروزه نرم افزارهای رایانه ای یکی از مهم ترین ابزارهای کمکی مهندس پزشکی است که یاری گر او در رسیدن به اهدافش می باشد. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس پزشکی بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس پزشکی را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی پزشکی قرار داده اند.

بنابراین اگر می خواهید در شغل مهندسی پزشکی موفق باشید، به راحتی و سریعا بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود یعنی مهندسی پزشکی پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی پزشکی یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.

مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی پزشکی

۱ – نرم افزار MIMICS

۲ – نرم افزار LabVIEW

۳ – نرم افزار Pspice

۴ – نرم افزار Proteus

۵ – نرم افزار MATLAB

۶ – نرم افزار CATIA

 

تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی پزشکی

برای ورود به شغل مهندسی پزشکی داشتن مدرک در هر یک از گرایش های مختلف رشته مهندسی پزشکی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری الزامی است.

به دلیل اینکه دروس مهندسی پزشکی در دانشگاه تا حد بسیار زیادی جنبه علمی و نه کاربردی دارد، بسیاری از فارغ التحصیلان رشته مهندسی پزشکی مهارت و توانایی لازم برای ورود به بازارکار را ندارند. از آنجا که برای رفع این مشکل تدبیر خاصی تاکنون از سوی مسئولان و مراکز مربوطه اتخاذ نشده است، دانشجویان رشته مهندسی پزشکی باید خودشان در این زمینه اقدام کنند. بهترین راه برای کسب توانایی و مهارت لازم و کاربردی در حوزه مهندسی پزشکی، گذراندن دوره های کارآموزی مناسب در بیمارستان ها و شرکت های تجهیزات پزشکی است.

 

آینده شغلی، بازارکار و فرصت های استخدامی مهندس پزشکی

از آنجا که قیمت تجهیزات و دستگاه های پزشکی معمولا بسیار بالا است، بحث نحوه صحیح استفاده و نگهداری از آنها برای پزشکان و مراکز مختلفی مانند بیمارستان ها بسیار مهم می باشد. بنابراین مهندسان پزشکی ،که برای رفع این نیاز حضورشان ضروری است، می توانند جذب مراکز درمانی و بیمارستان ها شوند.

بسیاری از ابزار، تجهیزات و دستگاه های پزشکی از کشورهای دیگر به ایران وارد می شوند. در گذشته این پزشکان بودند که کارهای مربوط به سفارش دهی و امور فنی آنها را انجام می دادند که به دلیل نداشتن تخصص کافی و دانش فنی لازم، مشکلات مختلفی به وجود می آمد. به همین دلیل امروزه شرکت های وارد کننده و همچنین صادرکننده این تجهیزات، از مهندسان پزشکی که دانش و تخصص لازم و مرتبط را دارند، استفاده می کنند. شاید بتوان گفت بخش عمده ای از فارغ التحصیلان مهندسی پزشکی جذب این شرکت ها می شوند . همچنین مهندس پزشکی که تجربه و سرمایه کافی داشته باشد، می تواند به طور مستقل شرکت وارد کننده تجهیزات پزشکی راه اندازی کرده و حتی نمایندگی شرکت های خارجی را بگیرد .

به طور کلی از آنجایی که در حال حاضر حدود ۸۰ درصد صنعت پزشکی کشور ما را تجارت تجهیزات پزشکی تشکیل می دهد، اکثر فارغ التحصیلان مهندسی پزشکی جذب حوزه خرید و فروش تجهیزات پزشکی می شوند. به دلیل جدید بودن حوزه مهندسی پزشکی زمینه های تحقیقاتی و پژوهشی مناسبی در کشور وجود دارد که مهندسان پزشکی، به خصوص آنهایی که در رده های عالی تحصیل کرده اند، می توانند جذب مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده ها شوند.

شرکت ها یا کارخانجات تولید کننده انواع وسایل، تجهیزات و دستگاه های پزشکی از دیگر مکان هایی است که بسیاری از مهندسان پزشکی جذب آنها می شوند. همچنین در صورت داشتن علاقه به آموزش و مدارک تحصیلی لازم، فارغ التحصیلان مهندسی پزشکی می توانند در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی به آموزش و تدریس و پژوهش بپردازند.شغل مهندسی پزشکی در بیشتر کشورهای دنیا نیز از بازارکار خوبی برخوردار است. ارتباط بسیار نزدیک مهندسی پزشکی با حوزه پزشکی و سلامت انسان ها، موجب وجود نیاز همیشگی و مداوم به این شغل شده است. در سال های اخیر در رتبه بندی های مختلف معمولا این شغل جزء بهترین مشاغل ( از لحاظ درآمدی، آینده شغلی، پیشرفت شغلی و …) قرار داشته است.

روند استخدام شغل مهندسی پزشکی در برخی از کشورهای جهان

آمریکا – پیش بینی می شود میزان استخدام مهندس پزشکی بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد ۶۲ درصدی خواهد داشت. این در حالی است که متوسط این رشد برای همه مشاغل ۱۴ درصد اعلام شده است.

درآمد و حقوق مهندس پزشکی

میزان درآمد مهندس پزشکی با توجه به میزان تجربه، دانش و تخصص، محل و نوع کار متفاوت است. مهندس پزشکی که در بخش دولتی مشغول به کار است، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. البته معمولا بیشتر مهندسان پزشکی در بخش خصوصی فعالیت کرده و با توجه به معیارهای ذکر شده، معمولا درآمدهای مختلفی دارند.

در کشور ما و حتی در جهان یکی از زمینه های شغلی اصلی برای مهندس پزشکی بخش تجارت و بازرگانی در حوزه تجهیزات، ابزار و دستگاه های پزشکی است. مطابق با آمارهای موجود تعداد زیادی از مهندسان پزشکی جذب این حوزه می شوند. آنهایی که سرمایه، تجربه و شم تجاری خوبی داشته باشند، می توانند به طور مستقل در این زمینه شرکتی تاسیس و در صورت موفقیت می توانند درآمد زیادی کسب کنند.

درآمد و حقوق شغل مهندس پزشکی در برخی از کشورهای جهان

آمریکا  متوسط درآمد سالیانه مهندس پزشکی در سال ۲۰۱۳، ۸۵.۰۰۰ دلار می باشد.

استرالیا  متوسط درآمد سالانه مهندس پزشکی در استرالیا در سال ۲۰۱۳، ۵۷.۳۰۰ دلار آمریکا می باشد.

انگلستان  متوسط درآمد سالانه مهندس پزشکی در سال ۲۰۱۳، ۴۷.۵۰۰ دلار آمریکا می باشد.

کانادا  متوسط درآمد سالانه مهندس پزشکی در سال ۲۰۱۳، ۵۷.۵۰۰ دلارآمریکا می باشد.

 

مدرسه مهندسی پزشکی ایران