اصول کلی الکتروکاردیوگراف

دستگاه الکتروکاردیوگراف که مخفف آن امروزه ECG نامیده می شود از جمله تجهیزات بسیار رایج تشخیصی پزشکی می باشد.این دستگاه برای اولین بار توسط فیزیولوژیست هلندی ویلیام آنتهون که به پدر علم الکتروکاردیوگرافی مشهور است ساخته و به علم پزشکی شناسانده شد.با عرضه شدن این دستگاه تحولی عظیم در اندازه گیری و ثبت تغییرات میدان های الکتریکی و پتانسیل های بیوالکتریک بوجود آمد که رفته رفته با پیشرفت علم مهندسی پزشکی امکان این اندازه گیری ها بیشتر شد و دقت در انجام آن نیز افزایش یافت.

الکتروکاردیوگراف دستگاهی است که تغییرات پتانسیل الکتریکی قلب را ثبت و در تشخیص و ارزیابی فعالیت الکتریکی عضله های قلب کاربرد  دارد. تغییرات میلی ولتی پتانسیل الکتریکی عضله های قلب توسط الکترود ها جمع آوری و ثبت و توسط دستگاه مذکور برروی یک نوار کاغذی ثبت می گردد.

اجزای مختلف دستگاه الکترو کاردیوگراف

اگرچه در دستگاه های با مارک های مختلف و ساخت کارخانجات متفاوت تفاوت هایی مشاهده می شود , اما در تمامی آن ها اصول و نکات مشترکی وجود دارد که پرداختن به آنها در معرفی اصول کارکرد و اپراتوری دستگاه مهم می باشد . به طور کلی در نگاهی اجمالی موارد زیر در یک دستگاه ECG به چشم می خورد:

کلید POWER : دستگاه را روشن و خاموش می کند.

کلید STOP/START : عمل ثبت بر روی نوار را شروع و یا خاتمه می دهد.

کلید SENSITIVITY SELECTOR : این کلید معمولا به منظور انتخاب حساسیت دامنه موج برابر مقادیر ۵mm/mv ؛ ۱۰mm/mv؛ ۲۰mm/mv کاربرد دارد.

کلید SPEED SELECTOR : جهت انتخاب سرعت کاغذ می باشد که معمولا سر عت های قابل انتخاب برابر ۲۵mm/s و ۵۰mm/s می باشد.

کلید FILTER : جهت حذف پارازیت و فرکانس های تداخلی مورد استفاده قرار می گیرد.

کلید STD : با فشار این کلید یک موج مربعی ۱ میلی ولت DC جهت تنظیم حساسیت و کالیبراسیون دستگاه قبل از قرار گرفتن نوار استفاده می شود. در صورت تغییر در شکل موج یا اندازه آن تعمیر و سرویس دستگاه و انجام دقیق تر تستهای کالیبراسیون ضروری است.

کلید AUTO/MAN : در بعضی از دستگاه ها انتخاب ثبت تمامی اشتقاقات به صورت خودکار و یا به صورت دستی قابل تنظیم است.

کلید STYLUS : تنظیم و کنترل حرارت قلم  به وسیله ی این کلید قابل تنظیم است.

کلید POSITION : کنترل محل قلم جهت تنظیم موقعیت قلم در وسط کاغذ نوار قلب توسط  این کلید انجام می پذیرد.

نکته:

یک ECG خوب باید تیز (SHARP) باشد یعنی فرکانس های بالا را نبریده باشد. در ثبت یک ECG استاندارد پنج الکترود وجود دارد که به بیمار وصل می شود:

دست راست RA

دست چپ LA

پای راست RL

پای چپ  LL

قفسه سینه CH (ممکن است استفاده نشود)

نکات مهم پیرامون عملکرد دستگاه الکتروکاردیوگراف

دستگاه الکتروکاردیوگراف دستگاه بسیار حساسی است؛ لذا عدم توجه به نحوه ی عملکرد صحیح و نگهداری دستگاه باعث از کار افتادگی سریع و یا ارائه ی تشخیص نادرست به دلیل تفسیر نوارهای خلاف واقع خواهد شد ؛ بنابراین توجه به نکات زیر در هنگام کار با دستگاه از اهمیت خاصی برخوردار است.

کابل بیمار از قسمت های مهم دستگاه است کشش ها و تنش های مکانیکی باعث پارگی و یا قطع شدن آن می گردد.

بازدید پوار ها و دستبند ها از نظر اتصالات قابل قبول ؛ تمیز بودن و تمیز بودن و عدم خشک شدن ژل بر روی آنها مهم است. هرگونه کثیفی نظیر تکه های ژل خشک شده باعث می شود تا مانعی عایق گونه بر سر راه ارسال سیگنال های قلبی ایجاد شود.

مانند سایر دستگاهها و تجهیزات پزشکی ؛ به کار گیری پریز های ارت دار ؛احتمال خطر برق گرفتگی برای پرسنل و بیمار را به حداقل می رساند.

تداخل دستگاه الکتروکاردیوگراف با امواج تششع یافته از سایر دستگاهها نظیر دستگاههای X-RAY ؛ فیزیوتراپی ؛ لامپ فلورسنت و…. باعث ناپایداری نوار قلب و ایجاد پارازیت بر آن می شود.

در صورتی که در حین گرفتن نوار قلب از بیمار ؛ وی دچار هیجان شود یا عصبی گردد ECG به دلیل اختلال با EMG ناپایدار می شود.لذا به منظور ایجاد آرامش در بیمار  و کاهش پارازیت و نویز رعایت نکاتی مانند مرتب بودن تخت بیمار؛ایجاد آرامش در بیمار ؛تفهیم این موضوع که گرفتن نوار هیچگونه ضرر و زیان و دردی برای بیمار ایجاد نخواهد کرد؛ ساکت و گرم بودن اتاق ECG و….در کاهش نویز بسیار حائز اهمیت هستند.

عموما به کارگیری همزمان دفیبریلاتور با الکتروکاردیوگراف مورد تردید است و امکان آسیب دیدن دستگاه وجود دارد.

از آنجایی که الکترود ها تنها پل ارتباطی بین دستگاه سیگنال های بیوالکتریک می باشند؛ پاک کردن و عاری ساختن پوست از لایه های مرده و به کارگیری ژل حائز اهمیت است. برای از بین بردن این لایه ها تمیز کردن سطح پوست توسط گاز آغشته به الکل توصیه می شود.

 مدرسه مهندسی پزشکی ایران